Atrakcyjność (attractiveness)

Czym jest atrakcyjność z perspektywy psychologicznej?

Teoria atrakcyjności opartej na bilansie zysków i strat. Teoria zakładająca, że lubimy tych, których zachowanie ma dla nas wartość nagradzającą, lub tych, których kojarzymy z pozytywnymi zdarzeniami. MPS 568.    

Liczne badania wykazały, że stopień fizycznej atrakcyjności człowieka ma ogromny wpływ na to, jakie wnioski wyciągają na jego temat inni. Atrakcyjnym ludziom skłonni jesteśmy przypisywać bardziej pożądane cechy niż osobnikom nie tak szczodrze wyposażonym przez naturę. Ludzie urodziwi w porównaniu z innymi postrzegani są jako bardziej towarzyscy, dominujący, inteligentni i lepiej przystosowani społecznie. LWW 38.

Większość dobrych relacji można uważać za wymianę korzyści. Korzyści te mogą być pewną kombinacją pieniędzy i dóbr materialnych. Wymiana może też dotyczyć rzeczy niematerialnych, takich jak pochwała, pozycja społeczna (status), informacja, seks lub wsparcie emocjonalne. Psycholog społeczny Elliot Aronson podsumowuje to w teorii atrakcyjności jako funkcji nagród, która głosi, że atrakcyjność jest formą uczenia się społecznego. Rozpatrując społeczne korzyści i koszty – twierdzi Aronson – możemy zwykle zrozumieć, dlaczego ludzie są dla siebie nawzajem atrakcyjni. Krótko mówiąc, teoria nagród utrzymuje, że najbardziej lubimy tych, którzy dają nam maksimum nagród przy minimum kosztów. Sądzimy, że po zapoznaniu się z materiałem dowodowym zgodzisz się, iż teoria ta wyjaśnia (prawie) wszystko, co dotyczy atrakcyjności interpersonalnej. Psycholodzy społeczni znaleźli cztery szczególnie silne źródła nagród, będące dobrymi pradykatorami atrakcyjności interpersonalnej: bliskość, podobieństwo, samoodsłanianie i atrakcyjność fizyczna. Większość z nas dobiera sobie przyjaciół, wspólników i kochanków dlatego, że oferują oni (lub one) pewną kombinację tych czynników przy stosunkowo niskich kosztach społecznych. PKK V 65.

Wypisy z literatury psychologicznej

Teoria atrakcyjności jako funkcja nagród – koncepcja oparta na teorii uczenia się społecznego; przewiduje ona, że najbardziej lubimy tych, którzy dają nam maksimum nagród przy minimum kosztów. PKK V 65.

Zasada podobieństwa – pogląd, zgodnie z którym dla ludzi atrakcyjne są osoby najbardziej do nich podobne na istotnych wymiarach. PKK V 66.

Jeśli dwie osoby odkryły, że mają taki sam gust muzyczny, takie same poglądy polityczne i postawy wobec edukacji, to prawdopodobnie zaprzyjaźnią się ze sobą, ponieważ w istocie wymieniły one swoje gusty i postawy. Ta zasada podobieństwa wyjaśnia także, dlaczego nastolatki najczęściej znajdują przyjaciół wśród tych, którzy podzielają ich poglądy polityczne i religijne, aspiracje edukacyjne oraz postawy wobec muzyki, alkoholu i narkotyków. Podobieństwo wyjaśnia również fakt, że większość ludzi znajduje współmałżonków w tym samym wieku, tej samej rasy, mających taki sam status społeczny, takie same postawy i wartości. Ogólnie rzecz biorąc, podobieństwo, tak samo jak bliskość, sprawia, że serca stają się czulsze. PKK V 66-67.

Teoria nagród przewiduje, iż atrakcyjni będą dla nas ludzie inteligentni, przystojni, znajdujący się w pobliżu, dzielący się informacjami o sobie, poglądach i zainteresowaniach podobnych do naszych oraz dysponujący władzą i wpływami. PKK V 69.

Czy nasz dobór partnerów jest wynikiem swego rodzaju negocjacji o coś najlepszego, co możemy dostać na rynku interpersonalnym? Tak, odpowiada teoria oczekiwania-wartości. Ludzie zwykle decydują, czy dążyć do jakiegoś związku lub relacji, zestawiając wartość, jaką widzą w innej osobie (z uwzględnieniem takich cech, jak atrakcyjność fizyczna, poczucie humoru, zainteresowania i inteligencja), z oczekiwaniem sukcesu w utworzeniu tego związku (czy ja będę atrakcyjny dla tej osoby?). Większość z nas nie marnuje zbyt wiele czasu na sprawy interpersonalne, które uważamy za przegrane. Raczej inicjujemy związki i relacje z najbardziej atrakcyjnymi osobami, które, naszym zdaniem, także nas polubią. W tym sensie teoria oczekiwania-wartości jest nie tyle konkurencją dla teorii nagród, ile jej uzupełnieniem. PKK V 69-70.

Teoria dysonansu poznawczego przewiduje, że dla ludzi atrakcyjni są ci, dla których zgodzili się cierpieć. Przeciwnie, ogólna teoria nagród nigdy by nie przewidywała takiego rezultatu. Innym ważnym wkładem zwolenników teorii dysonansu jest dostarczenie struktury teoretycznej pozwalającej zrozumieć, dlaczego wszyscy zajmujemy się uzasadnianiem naszych niemądrych przekonań, złych decyzji, a nawet krzywdzących działań skierowanym przeciw innym – usprawiedliwiając się i odrzucając osobistą odpowiedzialność. PKK V 72-73.

Podsumujmy teraz nasze rozważania nad atrakcyjnością interpersonalną: zwykle niewiele się pomylisz, jeśli będziesz posługiwać się teorią nagród w celu zrozumienia, dlaczego ludzie są atrakcyjni dla siebie nawzajem. Inicjują oni relacje społeczne, ponieważ oczekują korzyści jakiegoś rodzaju. Może to być nagroda bezpośrednia, taka jak pieniądze, status lub seks, albo może to być uniknięcie jakichś wzbudzających lęk konsekwencji, takich jak ból. Jednakże psychologia społeczna wykazuje też, że prosta teoria nagród nie może sama wyjaśnić wszystkich subtelności ludzkich interakcji społecznych. Bardziej wyrafinowany i bardziej użyteczny sposób rozumienia atrakcyjności musi brać pod uwagę takie czynniki poznawcze, jak oczekiwania, samoocena i dysonans poznawczy. Innymi słowy, teoria wyjaśniająca musi uwzględniać to, w jaki sposób interpretujemy nasze środowisko społeczne. To pojęcie interpretacji leży także u podstaw innych dokonywanych przez nas ocen ludzi, o czym przekonamy się przy omawianiu atrybucji. PKK V 73.

W identyfikacji decydującym komponentem jest atrakcyjność – atrakcyjność osoby, z którą się identyfikujemy. Ponieważ identyfikujemy się z danym modelem, przeto chcemy wyznawać te same co model poglądy. ACI 48.

„Nie kochamy ludzi tak bardzo za dobro, którym oni nad obdarzyli, ale za to dobro, którym my obdarzyliśmy ich”. Lew Tołstoj, Wojna i pokój. MPS 172.

Nawet męskie dążenie do niezależności i nastawienie na rywalizację mogło rozwijać się w toku selekcji podyktowanej przystosowaniem się kobiet i mężczyzn do realizacji innych ról biologicznych. Glenn Wilson stwierdził, że „męskie osiągnięcia są w ostatecznym rachunku prezentacją własnych możliwości” i spełniają funkcję „analogiczną do wspaniałego ogona pawia”. Mężczyźni, jego zdaniem, dążą do uzyskania statusu i zasobów, które uczynią ich atrakcyjnymi w oczach kobiet. Tak częste związki bogatych mężczyzn i pięknych kobiet potwierdzają, że nie mylą się w swych kalkulacjach. MPS 243.

Co decyduje o skuteczności przekonywania? Badania skupiły się wokół czterech czynników: nadawcy, przekazu, kanału i odbiorcy. Osoby uznane za wiarygodne są oceniane jako eksperci i obdarzane zaufaniem. Z kolei wiarygodności sprzyja płynne przemawianie bez momentów wahania, szybkie tempo wypowiedzi i spoglądanie słuchaczom prosto w oczy. Za bardziej wiarygodne uznawane są również osoby, które głoszą poglądy pozostające w sprzeczności z ich własnym interesem. Natomiast atrakcyjność nadawcy jest warunkiem jego skuteczności przy przekonywaniu dotyczącym gustów i upodobań. Atrakcyjny nadawca jest także wiarygodny w sprawach gustu i systemu wartości. MPS 338-339.

Istnieje stereotyp fizycznej atrakcyjności, według którego „piękni ludzie są jednocześnie dobrzy”. MPS 412.

Jako istoty ludzkie charakteryzuje nas bardzo silna potrzeba przynależności. Bliskie, wspierające związki z innymi zwiększają szanse przeżycia jednostki i przetrwania grupy. Poszukując takich związków, poświęcamy czas i pieniądze, aby uzyskać bardziej atrakcyjny wygląd. Nawiązując intymne związki, odczuwamy radość. Kiedy to tracimy, przepełnia nas smutek. Badania ujawniły bliski związek między utrzymywaniem bliskich kontaktów a stanem zdrowia fizycznego oraz dobrostanem psychicznym. MPS 535.

ZJAWISKO DOBIERANIA SIĘ W PARY. Wykazywana przez kobiety i mężczyzn skłonność do wybierania jako partnera osoby pasującej do siebie pod względem urody oraz innych cech. MPS 542.

STEREOTYP FIZYCZNEJ ATRAKCYJNOŚCI. Przypuszczenie, że ludzie charakteryzujący się pięknem fizycznym posiadają również wiele innych pożądanych cech. Wierzymy, że to, co piękne, jest jednocześnie dobre. MPS 543.

Intuicyjność sądów politycznych jest jeszcze bardziej uderzająca w badaniach Alexandra Todorova z Princeton. Todorov bada proces formowania wrażeń (impression formation) na temat innych ludzi. Kiedy zaczynał swoje badania, dostępnych było wiele danych wskazujących na to, że oceniamy ludzi atrakcyjnych jako bardziej inteligentnych i szlachetnych niż osoby mniej urodziwe oraz że jesteśmy bardziej skłonni interpretować wszelkie wątpliwości na ich korzyść. Sędziowie przysięgli są bardziej skłonni uwierzyć w niewinność atrakcyjnych oskarżonych, a kiedy ludzie urodziwi zostają uznani za winnych, sądy wymierzają im średnio łagodniejsze kary. To prymat afektu, który wywołuje w ludziach przychylność wobec oskarżonego i skłania ich jeźdźców do interpretowania dowodów w sposób zgodny z pragnieniem słoni, aby go uniewinnić. HPU 93.

Omówiliśmy cztery zasadnicze czynniki warunkujące rodzenie się uczuć sympatii i przyjaźni. Najlepszym prognostykiem tego, czy dwoje ludzi się polubi, jest ich wzajemna bliskość. Bliskość sprzyja powtarzaniu się oddziaływań i kontaktów, w których toku mogą odkryć łączące ich podobieństwa i okazywać sobie wzajemnie serdeczność. Drugim czynnikiem determinującym zainteresowanie jest atrakcyjność fizyczna. Zarówno w eksperymentach laboratoryjnych, jak i w warunkach naturalnych, w czasie których organizowano również randki w ciemno, stwierdzono, że studenci zdecydowanie preferowali osoby atrakcyjne. W życiu codziennym jednak na swych życiowych partnerów wybieramy tych, których atrakcyjność mniej więcej odpowiada naszej. Jeśli poślubimy kogoś znacznie mniej od nas atrakcyjnego, to zazwyczaj dlatego, że posiada on inne zalety kompensujące braki urody. Nasza skłonność do przypisywania atrakcyjnym osobom pozytywnych cech wyznacza stereotyp atrakcyjności fizycznej, którego podstawowe przesłanie brzmi: to, co ładne, jest dobre. Poza dotąd wymienionymi czynnikami o przekształcaniu się znajomości w trwalszą zażyłość decydują jeszcze dwa inne czynniki. I tak, lubimy tych, którzy prezentują podobne postawy, wartości i przekonania. Wbrew popularnemu powiedzeniu przeciwieństwa rzadko się przyciągają. Poza tym skłonni jesteśmy odwzajemniać cudzą sympatię i z reguły lubimy tych, którzy lubię nas. MPS 554-555.

Niektórzy badacze ostrzegają, że nierealistycznie piękni bohaterowie mass mediów (aktorki, aktorzy, modelki) powodują spadek zadowolenia z wyglądu tych, którzy nam samym są dostępni jako obiekty romantycznych uczuć. W jednym z badań wykonali jeszcze jeden krok przekonujący o słuszności tej argumentacji. Wykazali, że ci ludzie, którzy obejrzeli wiele zdjęć przesadnie atrakcyjnych seksualnie osób płci przeciwnej (w rodzaju tych, które zamieszcza „Playboy” czy „Playgirl”), uważali swoich małżonków czy partnerów za mniej godnych pożądania. CWW 28.

Jeżeli chodzi o ogólną atrakcyjność, to bardziej podobają nam się ludzie, których twarze łatwo rozpoznać i których imiona łatwo wymówić. Co ciekawe, kiedy przetwarzamy jakąś informację bez żadnych trudności poznawczych, w mięśniach naszej twarzy nasila się aktywność neuronalna, która sprawia, że zaczynamy się uśmiechać. Kiedy zaś jest nam trudno coś przetworzyć, nie lubimy tego uczucia i w związku z tym również rzeczy, która sprawi tę trudność. CPS 151.

Lubimy ludzi, którzy są do nas podobni. CPS 205.

Podobny styl wypowiedzi (rodzaj słów i wyrażeń stosowany przez rozmówców) zwiększa wzajemną atrakcyjność partnerów, stabilność relacji międzyludzkich i – co dość zaskakujące – prawdopodobieństwo, że negocjacje z porywaczem zakończą się sukcesem. Co więcej, efekt ten występuje mimo tego, że rozmówcy zazwyczaj nie zauważają podobieństwa swoich stylów wypowiedzi. CPS 206.

Podobieństwa i komplementy sprawiają, iż ludzie czują, że ich lubisz, a w momencie, gdy ludzie zdadzą sobie sprawę, że ich lubisz, będą chcieli robić z tobą interesy. Ufają bowiem, że osoba, która ich lubi, będzie nimi dobrze kierowała. Zatem zdaniem podstawowa zasada, jaką się powinni kierować sprzedawcy, brzmi następująco: pokaż klientom, że autentycznie ich lubisz. CPS 208.

Reakcje na ludzi ładnych to przykład tego, co psychologowie nazywają zjawiskiem aureoli. Polega ono na tym, że jakaś pozytywna cecha człowieka opromienia swoim blaskiem wszystkie pozostałe jego cechy i decyduje o sposobie, w jaki widziany jest przez innych. Wiele danych dowodzi, że atrakcyjność fizyczna stanowić może źródło takiej właśnie aureoli. Na przykład mamy automatyczną skłonność do przypisywania ludziom ładnym takich pochlebnych cech, jak utalentowanie, sympatyczność, uczciwość i inteligencja. CWW 191.

Pewne studium nad kanadyjskimi wyborami parlamentarnymi z roku 1974 wykazało, że przystojni kandydaci na posłów uzyskiwali dwa i pół razy więcej głosów niż kandydaci pozbawienie tej cnoty. Sami wyborcy zdają się jednak nie dostrzegać własnego ulegania wyglądowi polityka. Aż 73% kanadyjskich wyborców gorąco zaprzeczało takiej możliwości, a jedynie 14% w ogóle ją dopuszczało. Ładny wygląd kandydatów ubiegających się o zatrudnienie dwukrotnie silniej podnosił szanse uzyskania pracy niż jakość ich kwalifikacji zawodowych. CWW 191.

Ekonomiści analizujący zarobki Kanadyjczyków i Amerykanów stwierdzili, że osoby atrakcyjne fizyczne zarabiają przeciętnie o 12-14% więcej od swoich nieatrakcyjnych współpracowników. CWW 191-2.

Ludzie przystojni są znacznie lepiej traktowani przez wymiar sprawiedliwości. Na przykład w jednym z badań wykonanych w stanie Pensylwania badacze ocenili fizyczną atrakcyjność 74 oskarżonych (na początku procesu każdego z nich) i po wielu miesiącach przejrzeli ich akta procesowe. Okazało się, że oskarżeni przystojni otrzymali znacznie niższe wyroki – w istocie przystojny oskarżony miał dwukrotnie większą szansę, by w ogóle nie trafić do więzienia w wyniku procesu. (…) ludzie ładni mają większą szansę uzyskania pomocy w potrzebie i silniej wpływają na opinię innych, gdy tego zechcą. CWW 192.

Osoby ładne zdają się cieszyć w naszej kulturze ogromną przewagą. Są bardziej lubiane i spostrzegane jako obdarzone licznymi cnotami, łatwiej przekonują innych i częściej uzyskują od nich pomoc. Wreszcie, osoby zawodowo parające się oszustwem są z reguły urodziwe. CWW 192-3.

Słownik: wykaz pojęć Bibliografia: wykaz skrótów