o starzeniu się i dążeniu
do nieśmiertelności
Informacje szczegółowe
Autor: Venki Ramakrishnan
Tytuł: Dlaczego umieramy. Co nauka mówi nam o starzeniu się i dążeniu do nieśmiertelności
Tytuł oryginału: Why We Die: The New Science of Aging and the Quest for Immortality
Przekład: Ewa Ratajczyk
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN
Miejsce i data wydania: Warszawa 2025
Oprawa: Twarda
Wymiary: 17.6 x 25.0 cm
Liczba stron: 320
ISBN: 978-83-01-24136-0
Kup książkę w najniższej cenie
Dlaczego umieramy i co nauka nam o tym mówi
Dlaczego umieramy. Co nauka mówi nam o starzeniu się i dążeniu do nieśmiertelności to książka o ewolucji człowieka. O tym, dlaczego natura wszczepiła nam program ograniczający długość naszego życia. Jak to się właściwie dzieje, że umieramy? Na co dzień takiego pytania sobie nie zadajemy. W przeciwieństwie do idei nieśmiertelności, śmierć wydaje nam się czymś oczywistym. Po prostu nigdy nie było inaczej, więc bierzemy to za oczywistość. Dla naukowców jednak nic nie jest oczywiste, nic nie rozumie się „samo przez się”. Więcej, to właśnie takie „oczywistości” – jako przyjmowane bezrefleksyjnie – wydają im się szczególnie warte badania, analizowania, problematyzowania.
Książka Dlaczego umieramy Ramakrishnana Venkiego – laureata Nagrody Nobla i wybitnego biologa molekularnego – zabiera nas we frapującą podróż przez biologiczną złożoność procesu starzenia i ludzką obsesję na punkcie długowieczności. Już sam fakt, że jako ludzie jesteśmy świadomi własnej śmiertelności, jest osobliwym przypadkiem, wymagającym wysoce rozwiniętego mózgu, zdolności do samoświadomości, poznania, uogólniania i języka, by tę koncepcję przekazywać. Zwierzęta instynktownie boją się zagrożenia, a niektóre opłakują zmarłych, ale brak dowodów, by były świadome nieuchronności własnej śmierci.
Aby ludziom łatwiej żyło się ze świadomością śmiertelności, wszystkie kultury wykształciły wierzenia i sposoby radzenia sobie ze śmiercią, często odrzucające jej ostateczność. Ramakrishnan wylicza cztery takie główne strategie, nazywając je – dość przewrotnie – „planami” (na życie?):
✅ Plan A: próba życia wiecznie lub tak długo, jak to możliwe
✅ Plan B: fizyczne odrodzenie się po śmierci
✅ Plan C: trwanie nieśmiertelnej duszy
✅ Plan D: przetrwanie dzięki pozostawionej spuściźnie (materialnej i niematerialnej)
Ciekawe, że pomimo akceptacji nieuchronności śmierci, odczuwamy silną potrzebę bycia zapamiętanym, co bogaci realizują poprzez filantropię, twórcy przez swoje dzieła, a inni po prostu przez swoje działania. W codziennym życiu jednak większość z nas traktuje śmierć jako coś, co dotyczy innych, nie nas samych – częściowo dzięki mechanizmom obronnym i odosobnieniu umierających w domach opieki czy szpitalach.
Przez stulecia średnia długość życia niewiele się zmieniała, ale w ciągu ostatnich 150 lat podwoiliśmy ją głównie dzięki lepszemu zrozumieniu i zwalczaniu chorób zakaźnych oraz poprawie opieki zdrowotnej, co znacząco ograniczyło śmiertelność niemowląt. Jednak wydłużenie maksymalnego czasu trwania życia to znacznie trudniejszy problem. Czy granica ludzkiego życia jest stała, czy można ją przesunąć, spowalniając lub eliminując starzenie? To pytanie napędza ogromny wysiłek badawczy.
W ciągu ostatniej dekady opublikowano setki tysięcy artykułów naukowych na temat starzenia, a setki firm zainwestowały dziesiątki miliardów dolarów w walkę z tym procesem. Ci, którzy twierdzą, że można żyć nieskończenie długo, finansowani są przez miliarderów, którzy „uwielbiają swój styl życia” i nie chcą, żeby „ich impreza dobiegła końca”. Autor zwraca uwagę, że ci współcześni „handlarze nieśmiertelnością” przypominają dawnych proroków, obiecujących długie życie wolne od lęku przed starością i śmiercią, co rodzi pytania o etykę i potencjalne konsekwencje społeczne, ekonomiczne i polityczne, zwłaszcza w kontekście nierówności.
Książka Ramakrishnana nie jest ani poradnikiem, ani prostym przeglądem najnowszych, często niepotwierdzonych odkryć. Autor, uznany biolog niezwiązany komercyjnie z „branżą przeciwstarzeniową”, przedstawia trzeźwą i obiektywną analizę obecnego stanu wiedzy o starzeniu i śmierci. Koncentruje się na wybranych, podstawowych regułach biologii starzenia, które powinny przetrwać próbę czasu, a także na historycznym tle badań, które ukształtowały współczesne spojrzenie. Bazuje na swojej wiedzy naukowej oraz szczerych rozmowach z czołowymi naukowcami.
Ważnym aspektem poruszonym w książce są społeczne i etyczne konsekwencje znacznego wydłużenia życia. Postęp w medycynie zawsze zwiększał nierówności, a leki na starzenie mogłyby stworzyć trwałe podziały na tych, których stać na długie życie w zdrowiu, i całą resztę. Dłuższe życie może prowadzić do stagnacji społecznej, ponieważ starsi pracownicy umysłowi i naukowcy, choć doświadczeni, rzadziej dokonują przełomów i nowatorskich odkryć niż młodzi, a ich dominacja w strukturach władzy i ekonomii jest coraz większa. Ważne jest także, jak zadbamy o integrację starszych osób ze społeczeństwem.
Atutem książki jest jej wyważone podejście i brak sensacyjnych obietnic. Autor ze sceptycyzmem ocenia szum medialny i reklamy wątpliwych preparatów. Dzięki lekturze zrozumiemy podstawowe biologiczne przyczyny starzenia się. Książka skłania do refleksji nad tym, czy znaczne wydłużenie życia jest pożądane, zarówno dla jednostki, jak i dla społeczeństwa, wskazując, że nasza śmiertelność może nadawać życiu dynamizmu i znaczenia. Autor, mimo filozoficznego podejścia, przyznaje, że sam przyjmuje leki zapobiegające chorobom związanym ze starzeniem, co podkreśla głęboko zakorzenioną w nas wolę życia.
Podsumowując, książka Venkiego Ramakrishnana Dlaczego umieramy. Co nauka mówi nam o starzeniu się i dążeniu do nieśmiertelności to dogłębne i pouczające źródło wiedzy o biologii starzenia, które jednocześnie zachęca do krytycznego myślenia o szumie informacyjnym wokół tego tematu i skłania do ważnych rozważań o przyszłości społeczeństwa w kontekście potencjalnych postępów w tej dziedzinie. Lektura dla każdego, kto chce zrozumieć naukowe podstawy tego nieuchronnego procesu. Polecam!
Grzegorz Tomicki
