Spis treści

Czym jest hiperkorekcja?

Hiperkorekcja to technika behawioralna, która polega na wymaganiu od osoby, która dopuściła się niepożądanego zachowania, przywrócenia otoczenia do stanu lepszego niż przed wystąpieniem tego zachowania. Jest to rodzaj kary pozytywnej, czyli takiej, która polega na dodaniu bodźca (w tym przypadku dodatkowej pracy lub obowiązku), co ma na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa powtórzenia niewłaściwego zachowania.

Metoda ta została opracowana w 1973 roku przez Richarda M. Foxxa i Nathana. H. Azrina i jest stosowana głównie w terapii osób z niepełnosprawnościami umysłowymi, ale znajduje też zastosowanie w edukacji i wychowaniu.

Jakie są odmiany hiperkorekcji?

Hiperkorekcję można podzielić na dwie główne formy:

Hiperkorekcja w formie restytucji
Osoba naprawia szkody, które sama wyrządziła, przywracając otoczenie do stanu pierwotnego lub nawet lepszego. Na przykład jeśli dziecko rozlało mleko, musi nie tylko je wytrzeć, ale także posprzątać całą podłogę.
Hiperkorekcja w formie praktyki pozytywnej
Polega na wielokrotnym ćwiczeniu zachowań pożądanych w krótkim czasie, np. dziecko, które podrze papier, uczy się go naprawiać, klejąc go wielokrotnie.

Dlaczego hiperkorekcja jest skuteczna?

Hiperkorekcja działa, ponieważ:

Wzmacnia związek między zachowaniem a konsekwencjami
Osoba uczy się, że jej działania mają bezpośredni wpływ na otoczenie i musi ponieść odpowiedzialność.
Promuje nabywanie nowych umiejętności
Poprzez powtarzanie zachowań pozytywnych lub naprawczych, wzmacnia pożądane nawyki.
Minimalizuje negatywne skutki kary
W przeciwieństwie do kar fizycznych czy upokarzających, hiperkorekcja jest bardziej konstruktywna i ma charakter edukacyjny.

Jak hiperkorekcja objawia się w codziennym życiu?

Hiperkorekcja nie dotyczy tylko sytuacji terapeutycznych. W codziennym życiu możemy ją zauważyć w różnych sytuacjach, w których ktoś stara się „nadrobić” swoje błędy, często przesadnie. Przykłady:

Po zrobieniu błędu w pracy, osoba spędza znacznie więcej czasu na poprawianiu i ulepszaniu projektu niż było to konieczne.
Rodzic, który po złym zachowaniu dziecka wymaga od niego nie tylko przeprosin, ale także dodatkowych obowiązków domowych.
Kierowca, który po popełnieniu wykroczenia drogowego, jeździ nadmiernie ostrożnie, co może być formą „przesadnej korekty” swojego zachowania.

Jak rozpoznać, że doszło do hiperkorekcji?

Hiperkorekcja często jest impulsywną, emocjonalną reakcją na błąd lub niewłaściwe zachowanie. Oto trzy sygnały, które mogą świadczyć o hiperkorekcji:

Przesadne działanie
Zamiast spokojnie i stopniowo naprawiać błąd, osoba podejmuje drastyczne kroki, które mogą być nieadekwatne do sytuacji.
Potwierdzanie własnej decyzji
Osoba szuka logicznych argumentów, by usprawiedliwić swoje przesadne działania, mimo że są one motywowane emocjami.
Poczucie utraty kontroli
Po czasie zauważa się, że podjęte działania nie przynoszą oczekiwanych efektów i mogą prowadzić do nowych problemów.

Jakie są zalety i wady hiperkorekcji?

Zalety hiperkorekcji	Wady hiperkorekcji
Skuteczna w zmniejszaniu niepożądanych zachowań	Może prowadzić do frustracji i poczucia winy
Promuje naukę i rozwój pozytywnych nawyków	Wymaga nadzoru i odpowiedniego stosowania
Minimalizuje negatywne skutki tradycyjnej kary	Nieodpowiednio stosowana może być zbyt surowa

Jak stosować hiperkorekcję efektywnie?

Aby hiperkorekcja była skuteczna i nie wywoływała negatywnych skutków, warto pamiętać o kilku zasadach:

Działaj natychmiast po zauważeniu niewłaściwego zachowania.
Ustal jasne i logiczne konsekwencje, które mają sens dla danej sytuacji.
Wspieraj osobę w wykonywaniu zadania, zwłaszcza jeśli wymaga to wysiłku lub nauki nowych umiejętności.
Unikaj stosowania hiperkorekcji jako formy agresji czy upokorzenia.

Podsumowanie

Hiperkorekcja to metoda psychologiczna polegająca na wymaganiu od osoby, która dopuściła się niewłaściwego zachowania, naprawienia szkód lub wielokrotnego ćwiczenia pozytywnych zachowań. Jest to skuteczna forma kary pozytywnej, która pomaga w modyfikacji zachowań i rozwijaniu pożądanych nawyków.

W codziennym życiu hiperkorekcja może objawiać się jako przesadne próby naprawy błędów, które warto rozpoznawać, by unikać niepotrzebnego stresu i frustracji. Stosowana z umiarem i odpowiednio, stanowi wartościowe narzędzie wychowawcze i terapeutyczne.Hiperkorekcja – definicje

Wypisy z literatury psychologicznej

Hiperkorekcja (overcorrection) – typ kary pozytywnej; doprowadzenie otoczenia do stanu lepszego niż ten sprzed zaangażowania się w zachowanie niepożądane. BWD 178.

Kara pozytywna (positive punishment) – konsekwencja polegająca na tym, że po pojawieniu się zachowania do otoczenia dodaje się coś niepożądanego lub negatywnego, skutkująca redukcją tego zachowania w przyszłości. BDW 179.

Zachowanie (behavior) – wszystko, co jednostka mówi lub robi; także: reakcja. BWD 182.