Lęk spontaniczny

Lęk może się pojawiać w różnych postaciach i na różnym poziomie intensywności. Jego nasilenie zwykle waha się od zwykłego odczucia niepokoju do pełnoobjawowego napadu paniki charakteryzującego się kołataniem serca, dezorientacją i przerażeniem. Lęk, który nie jest powiązany z żadną konkretną sytuacją, który pojawia się „nie wiadomo skąd”, jest nazywany lękiem niezwiązanym (free-floating anxiety) lub w cięższych przypadkach spontanicznym atakiem paniki. Kryteriom pozwalającym odróżnić spontaniczny atak paniki od epizodu lęku niezwiązanego może być wystąpienie co najmniej czterech spośród następujących objawów w tym samym czasie (jeśli doświadczasz co najmniej czterech objawów, oznacza to, że masz atak paniki):
– spłycenie oddechu;
– kołatanie serca (szybkie lub nieregularne bicie serca);
– drżenie lub dygotanie;
– pocenie się;
– dławienie się;
– nudności lub dolegliwości żołądkowe;
– odrętwienie;
– zawroty głowy lub zaburzenia równowagi;
– poczucie obcości samego siebie lub oddzielenia się od siebie;
– uderzenie gorąca lub zimna;
– strach przed umieraniem;
– strach przed popadnięciem w obłęd lub utratą panowania nad sobą.
BLF 19.

Jeśli lęk pojawia się jedynie w reakcji na konkretną sytuację, nosi on nazwę lęku sytuacyjnego lub lęku fobicznego. Lęk sytuacyjny różni się od codziennego strachu tym, że na ogół jest niewspółmierny do zagrożenia lub nierealistyczny. Jeśli odczuwasz niewspółmierną obawę przed jazdą autostradą, wizytą u lekarza lub szczerą rozmową ze współmałżonkiem, można to określić jako lęk sytuacyjny. Nabiera on charakteru fobicznego, kiedy rzeczywiście zaczynasz unikać tej sytuacji: jeśli całkowicie rezygnujesz z jazdy autostradą, wizyt u lekarza lub szczerych rozmów ze współmałżonkiem. Innymi słowy, lęk fobiczny to lęk sytuacyjny, który pociąga za sobą uporczywe unikanie danej sytuacji.
Często lęk może wywołać samo myślenie o określonej sytuacji. Gdy się martwisz, co mogłoby się zdarzyć, kiedy lub jeśli będziesz musiał się zmierzyć z jedną ze swoich fobicznych sytuacji, doświadczasz tego, co określa się jako lęk antycypacyjny. W łagodniejszej postaci lęku antycypacyjnego nie da się odróżnić od zwykłego „martwienia się”. Czasami jednak lęk antycypacyjny staje się wystarczająco intensywny, by nazwać go paniką antycypacyjną.
Istnieje istotna różnica między lękiem (lub napadem paniki) spontanicznym a antycypacyjnym. Lęk spontaniczny na ogół pojawia się nie wiadomo skąd, szybko dochodzi do najwyższego poziomu nasilenia, a następnie stopniowo ustępuje. Szczyt zostaje osiągnięty zazwyczaj w ciągu pięciu minut, po czym następuje okres stopniowego spadku nasilenia trwający godzinę lub dłużej. Natomiast lęk antycypacyjny z reguły narasta bardziej stopniowo w reakcji na zagrażającą sytuację – lub po prostu na myślenie o niej, a następnie zazwyczaj szybko opada. Możesz „zamartwiać się na śmierć” z jakiegoś powodu przez godzinę lub dłużej, a następnie puścić wolno to zamartwianie się, gdy znajdziesz coś innego, co cię zaabsorbuje. BLF 19-20.