Spis treści
Podpowiedź w Stosowanej Analizie Zachowania
Podpowiedź (prompt) w Stosowanej Analizie Zachowania (SAZ, ang. Applied Behavior Analysis, ABA) jest kluczowym narzędziem wykorzystywanym do wspierania uczenia się nowych umiejętności u osób z trudnościami rozwojowymi, w tym autyzmem. W ujęciu ABA podpowiedź odnosi się do wszelkich działań lub wskazówek, które są dostarczane, aby pomóc osobie w wykonaniu odpowiedniego zachowania. Celem użycia podpowiedzi jest doprowadzenie do sytuacji, w której osoba wykonuje zachowanie samodzielnie, bez pomocy z zewnątrz, co wymaga stopniowego zmniejszania intensywności i częstotliwości podpowiedzi.
Definicja
Podpowiedź (prompt) – czasowy bodziec pomocniczy, który ułatwia jednostce podjęcie danego zachowania. BWD 180.
Rodzaje podpowiedzi
W ABA wyróżnia się różne rodzaje podpowiedzi, które mogą być stosowane w zależności od poziomu wsparcia, jakiego potrzebuje osoba ucząca się. Oto niektóre z najczęściej stosowanych:
- Podpowiedzi fizyczne (pełna pomoc fizyczna): Terapeuta fizycznie pomaga osobie w wykonaniu zadania. Przykładem może być prowadzenie ręki ucznia podczas pisania.
- Podpowiedzi werbalne: To słowne wskazówki lub instrukcje, które pomagają w zrozumieniu, co należy zrobić. Może to być zarówno przypomnienie, jak i szczegółowy opis kroków działania.
- Podpowiedzi wizualne: Służą wsparciu poprzez obrazki, symbole, diagramy, filmy lub inne środki wizualne, które pomagają osobie w zrozumieniu zadania.
- Podpowiedzi gestyczne: W tym przypadku terapeuta używa gestów, takich jak wskazanie na określony przedmiot lub wykonanie ruchu, który sugeruje pożądane działanie.
- Podpowiedzi modelujące: Terapeuta demonstruje poprawne wykonanie zadania, które następnie uczeń ma naśladować.
- Podpowiedzi środowiskowe: Zmiana środowiska, np. umieszczenie materiałów w zasięgu osoby, może stanowić pomoc w wykonaniu określonego zadania.
Procedura stosowania
Podczas stosowania podpowiedzi w ABA kluczowym procesem jest fading, czyli stopniowe zmniejszanie pomocy w taki sposób, aby osoba stawała się coraz bardziej samodzielna. Fading pozwala na unikanie nadmiernej zależności od podpowiedzi, a jednocześnie wspiera proces nauki i utrwalania nowych umiejętności.
Fading podpowiedzi może odbywać się poprzez:
- Zmniejszenie intensywności podpowiedzi fizycznych (np. z pełnej pomocy fizycznej do lekkiego dotknięcia).
- Zmniejszenie liczby podpowiedzi werbalnych.
- Stopniowe ograniczanie gestów lub zmiana rodzaju podpowiedzi na mniej intensywne.
Hierarchia
W analizie zachowania stosuje się hierarchię podpowiedzi, która umożliwia systematyczne przejście od najbardziej intensywnych do najmniej intensywnych. Oznacza to, że proces nauki zaczyna się od maksymalnej pomocy, a następnie, w miarę jak osoba uczy się wykonywać zadanie, stopniowo przechodzi do mniej intensywnych podpowiedzi.
Przykład hierarchii:
- Pełna podpowiedź fizyczna: Terapeuta prowadzi rękę ucznia, pomagając mu wykonać zadanie.
- Częściowa podpowiedź fizyczna: Terapeuta delikatnie pomaga uczniowi, pozwalając mu wykonać większość ruchu samodzielnie.
- Podpowiedź werbalna: Terapeuta udziela wskazówek słownych, które pomagają uczniowi wykonać zadanie bez pomocy fizycznej.
- Podpowiedź gestyczna: Terapeuta wskazuje na materiały, które mają być użyte, nie dotykając ucznia ani ich bezpośrednio.
- Brak podpowiedzi: Uczeń wykonuje zadanie samodzielnie, bez pomocy.
Zastosowanie w ABA
Podpowiedzi są szczególnie przydatne w pracy z osobami, które mają trudności w nauce umiejętności społecznych, komunikacyjnych i behawioralnych. ABA wykorzystuje różne formy podpowiedzi w codziennej pracy z dziećmi i dorosłymi, zwłaszcza w przypadku osób z autyzmem, aby nauczyć ich umiejętności, które mogą być trudne do opanowania bez wsparcia.
W praktyce terapeutycznej ABA stosuje się podpowiedzi w takich obszarach jak:
- Komunikacja: Nauka używania słów, zdań lub gestów do wyrażania potrzeb.
- Umiejętności życiowe: Nauka codziennych czynności, takich jak mycie rąk, ubieranie się czy korzystanie z toalety.
- Umiejętności społeczne: Nauka zachowań społecznych, takich jak inicjowanie rozmowy, dzielenie się z innymi czy okazywanie empatii.
Wyzwania związane ze stosowaniem podpowiedzi
Chociaż podpowiedzi są niezwykle skutecznym narzędziem w ABA, istnieje kilka wyzwań związanych z ich stosowaniem. Jednym z nich jest ryzyko nadmiernej zależności osoby uczącej się od podpowiedzi. Jeśli proces fadingu nie zostanie przeprowadzony odpowiednio, osoba może stać się zbyt uzależniona od pomocy i nie nauczyć się samodzielności w danej umiejętności.
Innym wyzwaniem jest konieczność dostosowania rodzaju podpowiedzi do indywidualnych potrzeb osoby. Niewłaściwie dobrana podpowiedź może być nieskuteczna i nie prowadzić do pożądanych efektów. Dlatego ważne jest, aby terapeuta miał wiedzę i umiejętności w zakresie stosowania różnych rodzajów podpowiedzi i elastycznie dostosowywał je do sytuacji.
Podsumowanie
Podpowiedzi w Stosowanej Analizie Zachowania są kluczowym narzędziem wspomagającym naukę nowych umiejętności. Dzięki odpowiedniemu ich stosowaniu i stopniowemu zmniejszaniu intensywności, osoby uczą się wykonywać zadania samodzielnie, co jest kluczowym celem terapii ABA.
Materiały uzupełniające
Wypisy z literatury psychologicznej
„Zachowanie (behavior) – wszystko, co jednostka mówi lub robi; także: reakcja”. BWD 182.
„Stosowana Analiza Zachowania (SAZ) to dyscyplina naukowa skoncentrowana na utrwalaniu pozytywnych, sprzyjających adaptacji społecznej zachowań poprzez wprowadzanie w bezpośrednim otoczeniu jednostki zmian, które zachęcają ją do podejmowania zdrowych zachowań i zniechęcają ją do angażowania się w zachowania trudne. Ogólnie rzecz biorąc, SAZ pomaga zrozumieć, dlaczego określone zachowania się pojawiają, i dostarcza nam narzędzi do systematycznego modyfikowania zachowań istniejących, redukowania zachowań dezadaptacyjnych oraz uczenia dzieci nowych umiejętności”. BWD 16.
Polecane książki
Zobacz także
