Czym są zaburzenia psychiczne?

Zaburzenia psychiczne (mental disorders, mental health disorders, psychological disorders) to szeroka kategoria różnorodnych stanów zdrowia psychicznego, które wpływają na myślenie, emocje, zachowanie oraz funkcjonowanie danej osoby. Zaburzenia te mogą utrudniać codzienne życie, relacje z innymi ludźmi i zdolność do pracy, a także prowadzić do cierpienia psychicznego.

Definicja

W DSM-5 zaburzenie psychiczne definiowane jest jako występujący u danej jednostki syndrom (zespół objawów) charakteryzujący się istotnymi z klinicznego punktu widzenia zaburzeniami dotyczącymi zachowania, regulacji emocji lub funkcjonowania poznawczego. Przyjmuje się, że zaburzenia te są odzwierciedleniem dysfunkcji procesów biologicznych, psychologicznych lub rozwojowych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania psychicznego. PZA 29.

W DSM-5 przyjęto również, że zaburzenia psychiczne zwykle wiążą się z poważnym cierpieniem lub niepełnosprawnością w głównych obszarach aktywności człowieka, to znaczy w obszarze działań społecznych, zawodowych lub innych równie ważnych. Zaburzeniem psychicznym nie są zaś dające się przewidzieć lub akceptowalne w danej kulturze reakcje na powszechnie występujące stresory lub straty (takie jak śmierć ukochanej osoby). Ważne jest również, aby dysfunkcyjny wzorzec zachowania nie wynikał ze społecznej dewiacji lub z konfliktu danej osoby ze społeczeństwem. PZA 29.

Kluczowe cechy zaburzeń psychicznych

Zakłócenie funkcji psychicznych: Osoba doświadcza trudności w myśleniu, odczuwaniu emocji lub kontrolowaniu swojego zachowania w sposób, który wpływa na jej codzienne funkcjonowanie.
Nieprawidłowe wzorce zachowań: Zaburzenia psychiczne mogą objawiać się nietypowymi lub destrukcyjnymi wzorcami zachowań, które są trudne do zmiany.
Subiektywne cierpienie: Osoby dotknięte zaburzeniami psychicznymi często odczuwają znaczne cierpienie emocjonalne, lęk, smutek lub inne nieprzyjemne emocje.

Przykłady zaburzeń psychicznych

Zaburzenia nastroju (np. depresja, zaburzenie afektywne dwubiegunowe) – związane z długotrwałymi zmianami nastroju, takimi jak przygnębienie lub nadmierna euforia.
Zaburzenia lękowe (np. fobie, zaburzenie lękowe uogólnione) – charakteryzują się nadmiernym, nieuzasadnionym lękiem i niepokojem.
Zaburzenia osobowości (np. osobowość borderline) – trwałe wzorce myślenia i zachowania, które są szkodliwe dla danej osoby i innych.
Schizofrenia i inne psychozy – zaburzenia związane z utratą kontaktu z rzeczywistością, mogą obejmować halucynacje lub urojenia.
Zaburzenia odżywiania (np. anoreksja, bulimia) – niezdrowe relacje z jedzeniem, które wpływają na zdrowie fizyczne i psychiczne.

Przyczyny

Zaburzenia psychiczne mogą mieć różne przyczyny, w tym:

Czynniki biologiczne: np. genetyka, nieprawidłowości w funkcjonowaniu mózgu, zaburzenia hormonalne.
Czynniki środowiskowe: np. stresujące wydarzenia życiowe, trauma, nadużycia w dzieciństwie.
Czynniki psychologiczne: np. wzorce myślenia, radzenie sobie ze stresem.

Leczenie

Zaburzenia psychiczne są zazwyczaj leczone przy pomocy terapii psychologicznej (np. psychoterapia) i/lub leków (np. antydepresanty, stabilizatory nastroju). Celem jest poprawa funkcjonowania, redukcja objawów i poprawa jakości życia.

Ważne jest, aby osoby zmagające się z zaburzeniami psychicznymi szukały pomocy u specjalistów, takich jak psychologowie, psychiatrzy czy terapeuci, ponieważ odpowiednie leczenie może znacząco poprawić ich stan.

Wypisy z literatury psychologicznej

Dolegliwości psychiczne, w tym lęk, nie są bezpośrednio spowodowane czynnikami biologicznymi czy genetycznymi. Zgodnie z dostępną nam obecnie wiedzą problemy ze zdrowiem psychicznym wynikają najprawdopodobniej ze złożonych interakcji między czynnikami poznawczymi, behawioralnymi, biologicznymi i środowiskowymi, których łączne oddziaływanie skutkuje tym, że zmagamy się w życiu z różnymi trudnościami. Ponieważ zaburzenia psychiczne są w istocie niezwykle złożone, opierają się sztywnej klasyfikacji, kiedy przyjrzeć się im z bliska. WWS 42-43.

Pamiętajmy, że każda definicja anormalności lub zaburzenia psychicznego musi być w pewnym sensie arbitralna. Zamiast traktować DSM jako produkt skończony powinniśmy raczej myśleć o nim jako o procesie i spodziewać się regularnych modyfikacji i uaktualnień. PZA 29.

Psychologia zaburzeń zajmuje się badaniem natury i przyczyn zaburzeń oraz chorób psychicznych, a także ich leczeniem. PZA 23.

Chociaż Freud nie był pierwszym badaczem, który dostrzegł, że pewnych procesów psychicznych jesteśmy nieświadomi, jednak ani strukturalizm, ani funkcjonalizm, ani Gestalt, ani też behawioryzm nie dopuszczały takiej możliwości, że procesy nieświadome mogłyby dominować w osobowości człowieka i powodować zaburzenia psychiczne. Idee Freuda były rewolucyjne w jeszcze większym względzie: żadna z wcześniejszych „szkół” psychologicznych nie zaproponowała systemowej metody psychoterapii. PKK I 65.

Trudno jest uznać zbiór zachowań za konkretne zaburzenie. Te same objawy mogą świadczyć o różnych zaburzeniach, jak na przykład w przypadku histrionicznego, narcystycznego i antyspołecznego zaburzenia osobowości. Poza tym każdy z nas wykazuje odrobinę psychopatii, odrobinę ADHD itd. FMP 26.

To może się wydawać dziwne, ale wciąż nie ma jednomyślności co do tego, czym są anormalność czy zaburzenie. Nie oznacza to, że pojęcia te nie zostały zdefiniowane. Oczywiście zostały, ale trudno jest ustalić jedną satysfakcjonującą wszystkich definicję, mimo ze panuje dość powszechna zgoda co do tego, które stany są zaburzeniami, a które nimi nie są. PZA 25.

Choć ludzie chorzy psychicznie popełniają czasem poważne przestępstwa, trzeba pamiętać, że takie przestępstwa codziennie popełniają też osoby niezdradzające żadnych oznak zaburzeń psychicznych. Badania naukowe pokazują wręcz, że w tej pierwszej grupie stwarzanie zagrożenia jest raczej wyjątkiem niż regułą. PZA 27.

W Stanach Zjednoczonych standardy definiowania różnego rodzaju zaburzeń psychicznych wyznacza Diagnostic and statistical manual of mental Disorders (Podręcznik diagnostyczny i statystyczny zaburzeń psychicznych), wydawany przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne. Podręcznik ten jest od czasu do czasu poprawiany i uaktualniany. Najnowsza wersja, DSM-5, została opublikowana w 2013 roku. Proces nowelizacji był przedmiotem wielu debat i kontrowersji. PZA 29.

Epidemiologia to nauka zajmująca się badaniem rozkładu i częstości występowania chorób. Prawie 50% ludzi doświadcza w swoim życiu jakiejś formy zburzenia psychicznego. Szczególnie częste są zaburzenia nastroju i zaburzenia lękowe. PZA 52.

Trzeba jednak pamiętać, że systemy klasyfikacji diagnostycznej nie kategoryzują ludzi, a jedynie ich zaburzenia. Zauważając u kogoś chorobę, powinniśmy zadbać o to, aby nie definiować go przez ten fakt. W kontaktach z taką osobą należy stosować właściwy, nacechowany szacunkiem język. Dawniej specjaliści w zakresie zdrowia psychicznego dość często mówili o pacjentach „schizofrenik” lub „maniak”, lecz dziś się powszechnie uznaje, że określenia „pacjent ze schizofrenią” i „pacjent z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym” są precyzyjniejsze i taktowniejsze. Krótko mówiąc, człowiek nie jest tożsamy z diagnozą, jaką mu postawiono. PZA 31.

Zaburzenia psychiczne (mental disorders)

Diagnostyczny i statystyczny podręcznik zaburzeń psychicznych (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders; DSM-5), opublikowany przez American Psychiatric Association w 2013 roku, zawiera wytyczne dotyczące rozpoznawania zaburzeń psychicznych. Omawia cechy poszczególnych zaburzeń z uwzględnieniem różnic między dziećmi i dorosłymi, mężczyznami i kobietami oraz ludźmi z różnych kultur. Do kryteriów diagnostycznych zawartych w klasyfikacji DSM należą listy objawów typowych dla danego zaburzenia, a także dane na temat czasu, w jakim objawy muszą się utrzymywać, oraz liczby tych objawów, aby można było postawić określoną diagnozę. BZA 20.

Wiele problemów ze zdrowiem psychicznym ma źródło w trudności z utrzymaniem kontaktu z chwilą obecną. Najbardziej wyrazisty z nich jest określony jako dysocjacja, czyli stan, w którym otoczenie danej osoby nie ma na nią praktycznie żadnego wpływu. WWS 86.

Istnieje bardzo wysoka korelacja pomiędzy uzależnieniami a występowaniem innych zaburzeń psychicznych. TPU 18.

Zaburzenia psychiczne (mental disorders)