Autobiografia, red. Małgorzata Czermińska
Tom „Autobiografia” pod redakcją Małgorzaty Czermińskiej to kluczowe opracowanie dotyczące studiów nad autobiografią, zawierające klasyczne teksty teoretyczne oraz dogłębny wstęp badaczki.
Na skróty
Autobiografia – archiwum przekładów „Pamiętnika Literackiego”
Książka Autobiografia, pod redakcją Małgorzaty Czermińskiej, stanowi ważny tom w literaturoznawstwie, szczególnie w obszarze badań nad autobiografią. Zawiera kanoniczne prace wybitnych teoretyków i badaczy, takich jak Georges Gusdorf, Louis Renza, Jean Starobinski, Janet Gunn czy Mary G. Mason. Tom ten gromadzi przekłady klasycznych tekstów opublikowanych pierwotnie w „Pamiętniku Literackim”, będących kamieniami milowymi w zrozumieniu i analizie autobiografii jako formy literackiej.
Redakcja: Małgorzaty Czermińskiej
Jednym z największych atutów tego tomu jest obszerny i niezwykle rzetelny wstęp autorstwa Małgorzaty Czermińskiej, wybitnej badaczki autobiografii. Czermińska szczegółowo przedstawia historię i rozwój gatunku, zwracając uwagę na różnorodne podejścia do pisarstwa autobiograficznego. We wstępie tym omówione są kluczowe pojęcia związane z autobiografią, takie jak „ja” narracyjne, konstrukcja tożsamości czy granice między prawdą a fikcją w opisywaniu własnych doświadczeń.
Czermińska zauważa, że autobiografia nie jest tylko prostą relacją z życia autora, ale złożonym, literackim sposobem na opowiadanie o sobie. Podkreśla też znaczenie subiektywności w procesie pisania autobiografii oraz rolę pamięci, która może być selektywna, przekształcać wydarzenia i wytwarzać nową narrację na potrzeby autora.
Kluczowe eseje w tomie
Tom zawiera teksty, które są uznawane za fundamentalne dla zrozumienia, czym jest autobiografia i jak można ją interpretować. Georges Gusdorf, w swoim klasycznym eseju, pokazuje, że autobiografia to forma nie tylko indywidualnej refleksji, ale także narzędzie do badania zbiorowych wartości kulturowych. Według Gusdorfa, pisarze autobiograficzni budują nie tylko własne „ja”, ale również kontekst społeczny i kulturowy, w którym to „ja” funkcjonuje.
Louis Renza i Jean Starobinski z kolei podkreślają literackość autobiografii. Starobinski analizuje relację między autobiografem a czytelnikiem, wskazując, że autobiografia to tekst, który odzwierciedla nie tylko życie autora, ale też jego sposób myślenia o sobie. Natomiast Renza koncentruje się na literackich technikach, które pozwalają autorowi ukryć lub przekształcić niektóre aspekty własnej tożsamości.
Janet Gunn i Mary G. Mason podejmują tematykę autobiografii kobiecej, wskazując na specyficzne wyzwania, przed jakimi stoją kobiety piszące o sobie. Gunn analizuje doświadczenie kobiece w kontekście społecznym, a Mason bada, jak kobiety w historii literatury kreowały własne „ja” w tekstach autobiograficznych.
Znaczenie tomu dla współczesnych badań
Książka Autobiografia ma ogromne znaczenie dla współczesnych badań nad tożsamością, pamięcią i narracją. Dzięki zgromadzonym tu esejom, badacze mają dostęp do kluczowych prac, które kształtowały podejście do autobiografii w XX wieku. Współczesne badania autobiograficzne czerpią z tych klasycznych teorii, jednocześnie rozwijając je w kontekście nowych wyzwań kulturowych i społecznych.
Tom ten stanowi nieocenione źródło wiedzy dla literaturoznawców, badaczy autobiografii, a także osób zainteresowanych tym, jak jednostki konstruują swoją tożsamość w literaturze. Znakomicie przekładane teksty oraz przemyślany wstęp Czermińskiej sprawiają, że książka ta jest zarówno naukową skarbnicą, jak i inspirującą lekturą dla każdego, kto interesuje się literaturą osobistą.
Opinia eksperta
Książka Autobiografia, zredagowana przez Małgorzatę Czermińską, to kolejny tom z serii przekładów klasycznych tekstów literaturoznawczych, zamieszczonych wcześniej w „Pamiętniku Literackim” – legendarnym piśmie, którego nie sposób przecenić. Jego wpływ na świadomość polskich badaczy, autorów i pasjonujących się tematem czytelników jest wprost nie do oszacowania.
Za czasów PRL dla wielu z nas „Pamiętnik Literacki” stanowił jedyny kontakt ze światową myślą literaturoznawczą – niewyczerpane źródło odkryć, inspiracji i ożywczych przewartościowań. Przekłady publikowane na łamach pisma przez długie lata pozostawały podstawową lekturę obowiązkową dla studentów polonistyki, choć zakres poruszanych w nich problemów jest dużo szerszy od ściśle literaturoznawczego.
Tom Autobiografia zawiera kanoniczne prace z zakresu studiów nad autobiografią. Wśród autorów znajdziemy m.in. Georgesa Gusdorfa, Louisa Renzę, Jeana Starobinskiego, Janet Gunn czy Mary G. Mason. Znakomity jest także obszerny wstęp Małgorzaty Czermińskiej, wybitnej znawczyni tematu.
dr Grzegorz Tomicki
Ze wstępu Małgorzaty Czermińskiej
Bardzo długo rozumiano tożsamość na sposób substancjalny, jako „charakter”, który wprawdzie może się rozwijać, kształtować, dojrzewać, nawet podlegać całkowitej przemianie – na przykład religijnemu nawróceniu, stanowiącemu kluczowe wydarzenie w Wyznaniach świętego Augustyna, traktowanych przez wielu badaczy jako tekst założycielski w dziejach nowożytnej europejskiej autobiografii. W ramach substancjalnej koncepcji podmiotu taka zasadnicza przemiana nie oznaczała jednak zniszczenia spójności osoby – i spójności opowiadania o niej.
Z kolei filozofia „śmierci podmiotu” sprowadziła fundamentalne pytania autobiografii: „Kim byłem?”, „Kim jestem?” na poziom kategorii językowych, prowadząc do uznania dokumentu osobistego jedynie za szczególny rodzaj fikcji, opartej na chwycie retorycznym prozopopei (fictio personae), czyli konwencji wypowiedzi zza grobu (Paul de Man).
Od kilku dziesięcioleci funkcjonuje w psychologii koncepcja tożsamości narracyjnej, która pozwala odzyskać podmiot bez powracania do jego substancjalnego rozumienia. Kategoria dynamicznego stawania się podmiotu wkracza na miejsce esencjalnego „ja”, a rozciągłość i stopniowe kumulowanie doświadczeń pojawia się zamiast „twardego jądra” osobowości.
Małgorzata Czermińska: O autobiografii i autobiograficzności
Dodaj komentarz