Siła nawyku – czyli jak zmienić swoje życie

W książce Siła nawyku Charles Duhigg analizuje sposoby, w jakie głęboko zakorzenione nawyki wpływają na nasze życie osobiste, zawodowe i społeczne. Autor, ceniony dziennikarz, reporter śledczy „New York Timesa”, opiera swoje wywody na setkach badań naukowych, wywiadach i analizach przykładów z życia firm czy organizacji. Posługuje się językiem przystępnym, stylem niemal felietonowym, a jego błyskotliwa narracja potrafi wciągnąć jak dobra powieść.

Jak podaje Duhigg, ponad 40 procent codziennych działań ludzi to nie są świadome, racjonalnie podejmowane decyzje, lecz właśnie nawyki. Nasz mózg przekształca sekwencje działań w automatyczne reakcje, co jest podstawą tworzenia nawyków, zwaną porcjowaniem. Ten naturalny mechanizm, wspierany przez prastarą część mózgu – tzw. jądra podstawne – pozwala nam funkcjonować bez przeciążania umysłu szczegółami codzienności, ale potrafi też sprawiać poważne problemy, wykształcając w nas skłonności do zachowań nieadaptacyjnych, takich jak uzależnienia i inne autodestrukcyjne wzorce.

Najważniejsza lekcja płynąca z książki to przekonanie, że nawyki nie determinują naszego życia. Możemy je zmieniać, a kluczem do tego jest zrozumienie, jak działają. Autor przedstawia ramy teoretyczne, które pomagają zdiagnozować i kształtować własne nawyki. Choć nie ma jednej uniwersalnej formuły na zmianę każdego nawyku, dowiemy się, jak eksperymentować z poszczególnymi wzorcami, aby wypracować własne rozwiązana. Zrozumienie, że nawyki napędzane są przez pragnienia, pomaga w wykształceniu nowych, korzystnych zachowań.

Aby wytłumaczyć mechanizm działania nawyku Duhigg posługuje się pojęciem pętli nawyków. Składa się ona ze wskazówki, która wyzwala automatyczne zachowanie, zwyczaju, będącego samym działaniem, oraz nagrody, pomagającej mózgowi zdecydować, czy dana pętla jest warta zapamiętania na przyszłość. Trafne rozpoznanie tych trzech czynników i wykorzystanie strukturalnych relacji pomiędzy nimi pozwala na wymianę złych nawyków na lepsze.

Autor pokazuje, jak potężnym narzędziem zmiany jest tzw. Złota Zasada zmiany nawyku, która mówi, że aby zmienić nawyk, należy zachować starą wskazówkę i nagrodę, ale zmienić występujące pomiędzy nimi rutynowe zachowanie – to, które przysparza nam problemów, zastąpić tym, które będzie nam sprzyjać. Ten mechanizm leży u podstaw skuteczności programów, realizowanych np. w społecznościach takich jak Anonimowi Alkoholicy (każdy nałóg to w zasadzie rodzaj nawyku).

Duhigg zwraca szczególną uwagę na tzw. nawyki kluczowe – te, które pociągają za sobą kaskadę pozytywnych zmian w innych obszarach życia. Na przykład takie czynności jak wspólne rodzinne posiłki czy ścielenie łóżka każdego ranka, choć wydają się banalne i mało istotne, korelują z lepszymi wynikami w innych aspektach życia i większą pewnością siebie, prowadząc do małych zwycięstw, które budują podstawę dla dalszych zmian. Siła woli, często postrzegana jako umiejętność, jest tu przedstawiona jako mięsień, który można ćwiczyć i wzmacniać, przekształcając ją w nawyk.

Autor poddaje krytycznej refleksji także nawyki organizacji i społeczeństw. Tłumaczy, jak firmy wykorzystują wiedzę o nawykach konsumentów, by wpływać na ich decyzje zakupowe. Podaje przykłady, jak dysfunkcyjne nawyki w instytucjach mogą prowadzić do tragedii, ale także jak kryzys może stać się szansą na zmianę nawyków organizacyjnych, jeśli liderzy umiejętnie wyciągną odpowiednie wnioski.

Duhigg nie unika trudnych tematów, takich jak uzależnienia od alkoholu czy hazardu, pokazując, jak nawyki mogą stać się autodestrukcyjne, a także stanowić poważny problem w zakresie odpowiedzialności prawnej. Ostatecznie jednak podkreśla, że posiadając wiedzę o mechanizmach powstawania i działania nawyków, możemy zyskać nad nimi władzę.

Książka Siła nawyku. Dlaczego robimy to, co robimy i jak można to zmienić w życiu i biznesie Charlesa Duhigga to przewodnik, który może pomóc odzyskać kontrolę nad automatycznymi zachowaniami, poprawić zdrowie, wydajność, bezpieczeństwo finansowe i ogólne poczucie szczęścia. Zrozumienie tych mechanizmów to pierwszy krok do przemodelowania swojego życia, przestawienia go na właściwy tor – taki który będzie bardziej nam odpowiadał i lepiej nam służył.

Prócz masy użytecznej wiedzy i praktycznych wskazówek, książką skłania też do refleksji ogólniejszych – o wolnej woli, samoświadomości, relacjach społecznych i ludzkich pragnieniach. Trudno się od niej oderwać. Gorąco polecam!

Grzegorz Tomicki

Od autora

Książka Siła nawyku skupia się na nawykach rozumianych zgodnie z ich techniczną definicją: są to wybory, których wszyscy w pewnym momencie naszego życia dokonujemy w sposób celowy, ale nadchodzi taka chwila, kiedy przestajemy o nich myśleć, choć wciąż je robimy – a zdarza się, że codziennie. W przeszłości wszyscy świadomie zdecydowaliśmy, ile mamy jeść i na czym się skupiać po dotarciu do pracy, jak często pozwolić sobie na drinka albo ile razy w tygodniu biegać. Potem przestaliśmy wybierać, a zachowanie stało się automatyczne. Jest to naturalna konsekwencja naszego wyposażenia neurologicznego. A kiedy uda ci się zrozumieć, w jaki sposób to działa, będziesz w stanie przekształcić te wzorce w co tylko zapragniesz.

W ciągu ostatnich dziesięciu lat nasze zrozumienie neurologii i psychologii nawyków oraz oddziaływania wzorców na nasze życia, społeczeństwa i organizacje pogłębiło się w sposób, jaki pół wieku temu nawet nam się nie śnił. Dziś wiemy, w jaki sposób nawyki powstają i jak się zmieniają, znamy też naukowe podstawy stojących za tym mechanizmów. Wiemy, jak rozłożyć je na kawałki i ponownie odbudować w pożądanej formie. Rozumiemy, jak sprawić, by ludzie jedli mniej, ćwiczyli więcej, pracowali wydajniej i żyli zdrowiej. Przekształcanie nawyków niekoniecznie jest łatwe i szybkie. I nigdy nie jest proste.

Ale jest możliwe. I teraz już wiemy, jak to zrobić.

Charles Duhigg, Siła nawyku

Słownik: wykaz pojęć

Bibliografia: wykaz skrótów