Spis treści

Czym jest mózg?

Mózg człowieka składa się z około 86 miliardów neuronów – komórek nerwowych, które komunikują się między sobą za pomocą impulsów elektrycznych i chemicznych. Każdy neuron może tworzyć tysiące połączeń z innymi, co tworzy niezwykle złożoną sieć. Mózg dzieli się na kilka głównych struktur, z których każda odpowiada za określone funkcje.

Kora mózgowa – najbardziej zewnętrzna warstwa mózgu, podzielona na cztery płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny. Kora odpowiada za wyższe funkcje poznawcze, takie jak myślenie, planowanie, rozwiązywanie problemów, percepcja i pamięć. To tutaj przetwarzane są bodźce sensoryczne oraz kontrolowane są ruchy ciała.
Układ limbiczny – odpowiedzialny za nasze emocje, motywacje oraz niektóre aspekty pamięci. W skład układu limbicznego wchodzą struktury takie jak hipokamp (odpowiedzialny za pamięć długotrwałą) oraz ciało migdałowate (kluczowe dla przetwarzania emocji, zwłaszcza strachu i agresji).
Pień mózgu – kontroluje podstawowe funkcje życiowe, takie jak oddychanie, bicie serca czy regulacja ciśnienia krwi. Choć pień mózgu jest stosunkowo mały, jest niezbędny do przetrwania.
Móżdżek – odpowiada za koordynację ruchów oraz utrzymanie równowagi i postawy ciała. Pomimo że jest mniejszy od kory mózgowej, odgrywa kluczową rolę w precyzji ruchów.

Definicja

Mózg (brain) – część centralnego układu nerwowego, która mieści się w czaszce. Składa się, idąc od góry, z przedmózgowia, śródmózgowia, móżdżku, mostu oraz rdzenia przedłużonego. Pozostała część centralnego układu nerwowego to rdzeń kręgowy. Mózg dorosłego człowieka waży 1300-1400 g i zawiera ok. 80 mld neuronów (z których 50 mld znajduje się w korze mózgowej), tworzących zwykle synapsy z setkami bądź tysiącami innych neuronów. Mózg zużywa ok. 20% tlenu zużywanego przez cały organizm. Zob. kora mózgowa. CS 413.

Neuroplastyczność mózgu

Jednym z najbardziej fascynujących aspektów mózgu w ujęciu psychologicznym jest jego zdolność do neuroplastyczności – czyli zmiany i adaptacji w odpowiedzi na doświadczenia. W przeszłości uważano, że mózg dorosłego człowieka jest statyczny i niezdolny do zmian. Jednak badania pokazują, że mózg może się zmieniać przez całe życie, tworząc nowe połączenia między neuronami oraz wzmacniając te, które są często używane. To właśnie dzięki neuroplastyczności możemy się uczyć nowych umiejętności, przystosowywać do nowych sytuacji i naprawiać uszkodzenia mózgu, na przykład po udarze.

Mózg a psychika

W psychologii dużą wagę przykłada się do zrozumienia, jak działanie mózgu wpływa na naszą psychikę. Przykładem jest relacja między neuroprzekaźnikami – substancjami chemicznymi, które umożliwiają komunikację między neuronami – a naszymi emocjami i stanami psychicznymi. Serotonina, dopamina, noradrenalina – te i inne neuroprzekaźniki odgrywają kluczową rolę w regulowaniu nastroju, motywacji i poziomu energii.

Zaburzenia równowagi w poziomach neuroprzekaźników mogą prowadzić do problemów psychicznych, takich jak depresja, lęk czy schizofrenia. Na przykład, niski poziom serotoniny często jest związany z depresją, podczas gdy nadmierna aktywność dopaminowa w pewnych obszarach mózgu może być związana ze schizofrenią.

Zaburzenia psychiczne a mózg

Dzięki postępowi w badaniach neurobiologicznych psychologia zyskała lepsze narzędzia do diagnozowania i leczenia zaburzeń psychicznych. Wiele z nich można zrozumieć jako wynik nieprawidłowego działania mózgu lub zaburzeń w komunikacji neuronalnej.

Na przykład depresja może wynikać z nieprawidłowej aktywności w obszarach mózgu odpowiedzialnych za regulację nastroju, takich jak kora przedczołowa czy hipokamp. Z kolei zaburzenia lękowe mogą być związane z nadaktywnością ciała migdałowatego, które nadmiernie reaguje na bodźce stresowe.

Nowoczesne metody obrazowania mózgu, takie jak rezonans magnetyczny (MRI) czy pozytonowa tomografia emisyjna (PET), pozwalają badaczom zobaczyć, jak działają różne obszary mózgu podczas wykonywania różnych zadań, a także jak zmienia się ich aktywność u osób cierpiących na zaburzenia psychiczne.

Mózg a zachowanie

Mózg kontroluje nie tylko nasze myślenie i emocje, ale także wszelkie zachowania. Nasza zdolność do planowania, podejmowania decyzji, kontrolowania impulsów oraz rozumienia konsekwencji naszych działań wynika z pracy płatów czołowych mózgu. U osób, u których doszło do uszkodzenia tych obszarów, mogą wystąpić poważne zmiany osobowości, impulsywne zachowania oraz trudności w podejmowaniu decyzji.

Mózg a stres

W psychologii dużą wagę przywiązuje się także do tego, jak mózg reaguje na stres. Pod wpływem stresu organizm wytwarza hormony takie jak kortyzol, który wpływa na działanie mózgu. Krótkotrwały stres może poprawić naszą koncentrację i gotowość do działania, jednak przewlekły stres prowadzi do uszkodzenia neuronów w hipokampie, co może zaburzać pamięć i zdolność uczenia się.

Mózg – podsumowanie

Mózg w ujęciu psychologicznym jest kluczowym narzędziem do zrozumienia, jak działamy, myślimy, czujemy i reagujemy na otaczający nas świat. Badania nad mózgiem dostarczają nieustannie nowych informacji o mechanizmach, które leżą u podstaw naszych zachowań i emocji. Zrozumienie działania mózgu pomaga w leczeniu zaburzeń psychicznych oraz umożliwia lepsze zrozumienie samego siebie i innych ludzi.

Wypisy z literatury psychologicznej

Mózg składa się z wielu wyspecjalizowanych modułów, które współpracują, by generować procesy umysłowe i zachowanie. PKK I 122.

Mózg koordynuje pracę organizmu dzięki dwóm układom: nerwowemu i dokrewnemu, które komunikują się wewnątrz organizmu, używając pokrewnych procesów chemicznych. PKK I 102.

Rozważ teraz następującą koncepcję: twoją rzeczywistość budują trzy odrębne byty – twój mózg, twój umysł i ty. Mózg to fizyczny zbiór substancji organicznych znajdujących się w twojej czaszce. Tak jak inne narządy pełni on różne funkcje dzięki złożonym seriom interakcji chemicznych i elektrycznych. Główną funkcją mózgu jest porządkowanie danych. Obejmują one myśli, uczucia i doznania fizyczne. Mózg przekazuje te dane podobnie, jak komputer przekazuje procesorowi zera i jedynki. Tym procesorem jest umysł. Otrzymuje dane i na ich podstawie podejmuje różne działania. Filtruje je, akceptuje, odrzuca, nadaje im zabarwienie i znaczenie. Ty to po prostu ty. Ty obserwujesz, co umysł robi z otrzymanymi danymi. Jesteś świadkiem; widzisz to, co procesor wyświetla na monitorze. HCZ 17.

Plastyczność – zdolność układu nerwowego do adaptacji lub zmiany w wyniku doświadczenia. Plastyczność umożliwia mózgowi również adaptację do zmian zachodzących w wyniku fizycznych uszkodzeń. PKK I 108.

Interneuron – komórka nerwowa przekazująca informacje między neuronami, szczególnie w mózgu i rdzeniu kręgowym. PKK I 104.

Ośrodkowy układ nerwowy – mózg i rdzeń kręgowy. PKK I 113.

Pień mózgu – najbardziej prymitywna z trzech głównych warstw mózgu. Zawiera rdzeń, most i twór siatkowy. PKK I 128.

Rdzeń przedłużony – struktura pnia mózgu kontrolująca oddychanie i tętno. To tu krzyżują się szlaki ruchowe łączące ciało i mózg. PKK I 130.

Most – struktura pnia mózgu regulująca aktywność mózgu w trakcie snu i marzeń sennych. PKK I 130.

Twór siatkowaty – struktura tworząca rdzeń układu mózgowego. Twór siatkowaty pobudza korę, by utrzymywać mózg w stanie gotowości na nową sytuację. PKK I 130.

Wzgórze – centralna struktura mózgu przekazująca informacje. Jest umieszczona na szczycie pnia mózgu. Przechodzą przez nią prawie wszystkie informacje docierające do mózgu i z niego wychodzące. PKK I 130.

Móżdżek – „mały mózg” przylegający do pnia mózgu. Jest on odpowiedzialny za koordynację ruchów. PKK I 130.

Układ limbiczny – środkowa warstwa mózgu regulująca emocje i pamięć. W skład układu limbicznego wchodzą hipokamp, ciało migdałowate, podwzgórze i inne struktury. PKK I 131.

Hipokamp – element układu limbicznego zaangażowany w zapamiętywanie długoterminowe. PKK I 132.

Ciało migdałowate – struktura układu limbicznego aktywna podczas zapamiętywania i przeżywania emocji, a szczególnie strachu i złości. PKK I 132.

Podwzgórze – struktura układu limbicznego, która stanowi laboratorium badania krwi w mózgu. Ciągle monitoruje krew, by utrzymać odpowiednią kondycję ciała. PKK I 134.

Kora mózgowa – cienka, szara substancja okrywająca półkule mózgowe. Składa się ona z ok. 6-milimetrowej gęstej warstwy komórek nerwowych. Kora mózgowa zajmuje się głównie wyższymi procesami psychicznymi, włączając w to myślenie i spostrzeganie. PKK I 134.

Płaty czołowe – regiony w korze mózgowej, znajdujące się w przedniej części mózgu, kontrolujące poruszanie się i myślenie. PKK I 136.

Kora ruchowa – wąski pas kory w płatach czołowych, leżący przed bruzdą środkową; kontroluje ruchy dowolne. PKK I 137.

Neurony lustrzane – niedawno odkryta klasa neuronów, które aktywują się w odpowiedzi na obserwację czynności lub emocji przejawianych przez innego człowieka. PKK I 138.

Płaty ciemieniowe – obszary kory znajdujące się z tyłu i na górze mózgu. Płaty te są zaangażowane w odczuwanie dotyku i dostrzeganie relacji przestrzennych między obiektami. PKK I 139.

Płaty potyliczne – region w korze tylnej części mózgu, zawierający korę wzrokową. PKK I 139.

Kora wzrokowa – obszar kory mózgowej zajmujący się przetwarzaniem bodźców wzrokowych, znajdujący się w płatach potylicznych oraz płatach wzrokowych. PKK I 139.

Płaty skroniowe – obszary kory mózgowej przetwarzające dźwięki, w tym mowę. Płaty te są też prawdopodobnie odpowiedzialne za pamięć długoterminową. PKK I 141.

Kora słuchowa – pomaga w rozpoznawaniu dźwięków, zwłaszcza mowy. PKK I 141.

Kora asocjacyjna – region w korze, który łączy informacje z różnych części mózgu. PKK I 142.

Dominacja półkulowa – tendencja każdej z półkul mózgowych do przejmowania kontroli nad różnymi funkcjami, takimi jak mowa lub percepcja stosunków przestrzennych. PKK I 144.

Mózg to część naszej fizyczności, a nie odłączony od reszty ciała nadzorca. Rozdział umysłu i ciała oraz założenie, że umysł kontroluje ciało, już dawno uznano za osobliwe mity ery oświecenia z jej próżnym przekonaniem, że człowiek w sposób naturalny panuje nad przyrodą, pozostałymi zwierzętami i własnym ciałem. MDP 149.

Mózg jest siedzibą wrodzonych hamulców i motywacji, które nieświadomie przyjmowane w sposób istotny wpływają na przesłanki naszej etyki. Z tych źródeł wyewoluowała moralność jako instynkt. WNL 31.

Nasz mózg składa się z miliardów neuronów, czyli niewielkich komórek nerwowych. Neurony dostarczają mocy mózgowi, tak jak mikroczipy komputerowi. Neurony pozostają ze sobą nawzajem w ciągłej komunikacji, wysyłając impulsy elektryczne wzdłuż swoich długich wypustek, które działają jak przewody elektryczne. Kiedy impuls elektryczny dojdzie do końca wypustki, neuron wypuszcza sygnał chemiczny, tak zwany neuroprzekaźnik. Neuroprzekaźnik przekazuje informację, przemieszczając się w przestrzeni między dwoma neuronami – zwanej synapsą – i przyłączając się do drugiego neuronu. Tak więc cały mózg składa się z miliardów neuronów, które aby się ze sobą komunikować, przesyłają między sobą sygnały elektryczne, które następnie zamieniane są w sygnały chemiczne. KRW 23-24.

Ludzki mózg nie rozwinął się, byśmy mogli bilansować konta bankowe, zajmować się fizyką kwantową czy delektować powieściami. Wyewoluował, by umożliwić naszemu gatunkowi przetrwanie, do czego niezbędna okazała się umiejętność wystrzegania się niebezpieczeństw i zdolność rozwiązywania problemów. Mózg bardziej wyczulony na zagrożenia – nawet jeśli dostrzegał dziesięć razy tygrysów, niż było w rzeczywistości – zapewniał przewagę, a człowiek w niego wyposażony miał większe szanse na przetrwanie i reprodukcję. CPN 80.

Większość ludzi, myśląc o swym mózgu, wyobraża sobie tę jego część, którą nazywamy korą mózgową. To tam zachodzą procesy związane ze świadomym myśleniem, posługiwaniem się językiem i logiką. Mózg składa się jednak z wielu części, a każda z nich funkcjonuje inaczej. Jedna z nich zwana jest ciałem migdałowatym. Pełni ono wiele funkcji, a do jego głównych zadań zależy zarządzanie reakcjami „walcz albo uciekaj” w sytuacjach zagrożenia. CPN 82.

Ciało migdałowate odpowiada za reakcje „walcz lub uciekaj”, ponieważ jest zdolne do podejmowania o wiele szybszych działań niż kora mózgowa. Ciało migdałowate, mając bezpośrednie połączenia z uszami i oczami, odbiera informacje ze świata zewnętrznego, zanim dotrą one do jakiejkolwiek innej części mózgu. Ten szybki przepływa danych z zewnątrz umożliwia ciału migdałowatemu udzielenie błyskawicznej odpowiedzi na pytanie: „Czy to bezpieczne?”. Ciało migdałowate nie używa języka. Gromadzi i zapamiętuje informacje, operując skojarzeniami. CPN 82.

Ciało migdałowate może przesyłać sygnały do kory mózgowej, ale komunikacja w drugą stronę jest niemożliwa.To korzystna zależność, ponieważ ciało migdałowate odpowiada za szybkie reakcje w sytuacjach zagrożenia. Kiedy na czerwonym świetle nadjeżdża autobus i zmierza w twoim kierunku, akurat wtedy gdy próbujesz przejść przez jezdnię, ciało migdałowate obejmuje dowodzenia i każe ci uskoczyć z drogi bez świadomego zastanawiania się nad sytuacją czy poszukiwania rozwiązania problemu. Wszelkie myśli, jakie miałeś w głowie, zanim autobus ruszył w twoją stronę, uleciały momentalnie, ponieważ kora mózgowa została skutecznie uciszona. W konfrontacji z piratem drogowym myślenie na nic ci się nie przyda – potrzebujesz szybkiego działania! Nie ma czasu na świadomy namysł kory mózgowej. W porównaniu z ciałem migdałowatym kora jest niczym rada starszych, której członkowie, zasiadłszy w koło, przywołują wspomnienia i dyskutują, używając o wiele większej ilości słów, niż to konieczne, do opisania swoich dawnych podróży autobusem. Kora mózgowa jest zbyt powolna, byśmy mieli z niej pożytek w nagłych wypadkach. CPN 83.

Pewne stare przysłowie mówi: „Umysł jest cudownym sługą, lecz bardzo złym panem”. Mózg to użyteczne narzędzie. Umożliwia nam skierowanie uwagi i myśli na określone kwestie, dzięki czemu potrafimy projektować mosty, wysłać rakietę na asteroidę czy obliczyć wysokość podatków. Kiedy jednak mózg nie otrzymuje wystarczająco dużo zadań do wykonania, potrafi płatać figle, wytwarzając własne myśli. Gdy nazbyt długo nie dostarczasz sobie pożywienia, twój żołądek rozpoczyna procesy trawienne, mimo że nie otrzymał nic do strawienia, a wtedy ty odczuwasz dolegliwości brzuszne i słuchasz wprawiających cię w zakłopotanie dźwięków dochodzących z twoich trzewi. Żołądek stara się wykonać swoje zadanie, nawet jeśli nie otrzymał materiałów potrzebnych do jego realizacji. Podobnie jest z mózgiem. Jeśli twój mózg ma za mało problemów do rozwiązania, wymyśli sobie jakieś sam i będzie próbował im zaradzić. Na tym właśnie polega przewlekły niepokój: mózg wymyśla problemy i próbuje je rozwiązać, a ty traktujesz te myśli równie poważnie jak rozliczenia podatkowe. CPN 98-99.

Zamartwianie się to sposób spędzania wolnego czasu. Niepokój rozszerza się lub kurczy tak, by wypełnić cały niezagospodarowany czas – dostosowuje się w ten sposób dlatego, że po prostu nie jest równie ważny jak większość naszych innych aktywności. Zagospodarowuje resztki. Twój mózg dosłownie działa tak jak znudzony szczeniak, który wgryza się w dywan, bo nie ma nic lepszego do roboty. CPN 99.

Mózg to jednak przede wszystkim organ, którego główną funkcją jest rozwiązywanie problemów, dlatego wciąż poszukuje problemów, jakim mógłby zaradzić. Kiedy brakuje jakichś palących problemów (takich jak atak psa) do rozwiązania, mózg tworzy sobie własne, tylko po to, by mieć zajęcie. CPN 113.

Zleć człowiekowi całkiem proste zadanie, a on z pewnością przekształci je w problem do rozwiązania. Jest raczej pewne, że jeśli masz puls, to masz też problem. A jeżeli nie masz problemu, to za chwilkę będziesz mieć. Ludzka zdolność do rozwiązywania problemów wydaje się niemal nieograniczona. Oczywiście od czasu do czasu zdarzają się chwile wytchnienia. Ale gdyby zaprzestanie rozwiązywania problemów było czymś powszechnym lub łatwym, to nie powstałyby setki szkół medytacji nauczających prostej sztuki powtarzania słowa lub frazy, siedzenia w bezruchu, oddychania – czyli odrywania się na chwilę od rozwiązywania problemów. WWS 57.

Mitem jest twierdzenie, że większość ludzi używa jedynie ok. 10% swojego mózgu. Wszystkich części mózgu używamy na co dzień. PKK I 33-34.

Kolor czerwony istnieje tylko jako wrażenie mózgu. W świecie zewnętrznym nic takiego jak „czerwony” nie istnieje. Jakkolwiek wydawałoby się to dziwne, wszystkie wrażenia koloru są generowane przez mózg. fale świetlne faktycznie posiadają różne częstotliwości, ale nie mają kolorów. To mózg interpretuje różne częstotliwości fal jako określone barwy. PKK I 33-34.

Człowiek nie przychodzi na świat z kompletem komórek mózgowych na całe życie. W przeciwieństwie do tego, co naukowcy myśleli jeszcze kilka lat temu, niektóre części mózgu wytwarzają nowe komórki w toku życia. PKK I 33-34.

Lęk powstaje w dwóch odrębnych obszarach ludzkiego mózgu: korze i ciele migdałowatym. Nasza wiedza na ten temat jest rezultatem wielu lat badań z zakresu neuronauki, czyli dziedziny zajmującej się strukturą i funkcjonowaniem układu nerwowego, w tym mózgu. PKZ 13.

Wspomniane badania doprowadziły do odkrycia ważnego faktu: w mózgu zachodzą dwa osobne procesy, w wyniku których powstaje lęk. Pierwszy z nich rozpoczyna się w korze mózgu, i jest związany z naszymi doznaniami zmysłowymi oraz myśleniem na temat określonych sytuacji. Drugi przebiega bezpośrednio przez ciała migdałowate, dwie małe struktury w kształcie migdałów, znajdujące się po obu stronach mózgu. Ciało migdałowate (zwyczajowo mówi się o nim w liczbie pojedynczej) uruchamia pierwotną reakcję „walcz lub uciekaj”, którą odziedziczyliśmy jako ludzie w praktycznie niezmienionej formie po najstarszych kręgowcach żyjących na Ziemi. PKZ 16-17.

Nie ma wątpliwości, że mózg nie jest niezmienny; zauważyło to wiele osób, a potwierdzili naukowcy. Układy komórek w mózgu nie są całkowicie determinowane przez geny; kształtują się również pod wpływem naszych doświadczeń oraz myślenia i zachowania. Możesz przeprogramować swój mózg w taki sposób, b reagował na bodźce inaczej, niezależnie od tego, ile masz lat. Istnieją pewne granice takich zmian, ale poziom elastyczności mózgu i jego podatność na modyfikacje i tak jest zadziwiająco wysoki; dzięki temu można, między innymi, zmienić tendencję mózgu do wywoływania nadmiernie nasilonego lęku. PKZ 20.

Od narodzin do około czwartego roku życia mózg niemalże podwaja swoje rozmiary. PKK I 174-175.

Depresja, ogólnie rzecz biorąc, polega na rozstrojeniu układów odpowiedzialnych za myślenie i odczuwanie. Mimo iż nasz mózg jest podzielony na wiele różnych obszarów, to obwody, które przyczyniają się do powstawania depresji, są zlokalizowane jedynie w kilku z nich. Winą należy obarczyć w szczególności dwie części mózgu: korę przedczołową i układ limbiczny. Upraszczając, kora przedczołowa to zasadniczo część mózgu związana z myśleniem, a układ limbiczny jest odpowiedzialny za odczuwanie. W przypadku depresji nie działa coś w zakresie wzajemnego oddziaływania tych obszarów mózgu i ich komunikacji. Kora przedczołowa powinna pomagać w regulacji układu limbicznego, ale nie wywiązuje się ze swojego działania. Na szczęście można zmienić sposób oddziaływania i komunikacji między wspomnianymi obszarami mózgu i właśnie o tym jest ta książka. KRW 14.

W odróżnieniu do wysoce rozwiniętej kory przedczołowej układ limbiczny jest prastarym zbiorem struktur zlokalizowanych o wiele głębiej w mózgu (nawet pierwsze ssaki sto milionów lat temu posiadały układ limbiczny). Układ limbiczny to część mózgu związana z emocjami odpowiedzialna za takie zjawiska, jak ekscytacja, strach, lęk, wspomnienia i pragnienia. Zasadniczo układ limbiczny składa się z czterech obszarów: podwzgórza, ciała migdałowatego, hipokampu i zakrętu obręczy. Podwzgórze kontroluje stres. Ciało migdałowate odgrywa kluczową rolę w redukowaniu lęku, strachu oraz innych negatywnych emocji. Hipokamp jest odpowiedzialny za tworzenie długoterminowych wspomnień, a ponieważ jego neurony są bardzo wrażliwe na stres, często pełni funkcję ostrzegawczą przed depresją. Wreszcie zakręt obręczy kontroluje koncentrację oraz uwagę, co ma ogromne znaczenie w przypadku depresji, ponieważ to, na czym się skupiamy, poprzez automatyczny nawyk czy też świadomy wybór, ma duży wpływ na nasz nastrój. KRW 30-31.

Prążkowie grzbietowe to obwód mózgowy odpowiedzialny za przyzwyczajenia; kontroluje większość naszych dobrych i złych nawyków. Nawyki to zachowania, które prezentujemy automatycznie, bez zastanawianie się, zatem kiedy utrwalimy już dobry nawyk, wtedy ma on moc zmiany naszego życia bez naszej świadomości tego faktu. KRW 34.

Natomiast jądro półleżące to mózgowy „zabawowicz”. Jest blisko związane z układem limbicznym i często uważane za jego część. Jądro półleżące jest w dużej mierze odpowiedzialne za zachowania impulsywne, takie jak nadmierne objadanie się słodyczami czy nawet uzależnienie od narkotyków. KRW 34-35.

Mózg każdego człowieka zbudowany jest w taki sposób, aby zwracać większą uwagę na informacje emocjonalne niż na zwykłe fakty. Okazuje się, że obwód odpowiedzialny za uwagę wpływa na obwód odpowiedzialny za emocje i na odwrót. KRW 60.

To niesamowite, że coś takiego jest możliwe – bez względu na to, ile masz lat, nadal możesz zmieniać swój mózg i wpływać na poprawę swojego życia. KRW 86.

Gdy substancje psychoaktywne dostaną się do mózgu, zaczynają oddziaływać na wybrane układy neuronów, aby wywrzeć określone skutki. System przepływu informacji w mózgu obejmuje maleńkie ładunki elektryczne przepływające przez układy komórek nerwowych. Każdy neuron wzbudza się w reakcji na substancje chemiczne zwane neuroprzekaźnikami. Gdy jeden z neuroprzekaźników wejdzie w kontakt z komórką nerwową, z którą jest związany (ponieważ komórka zawiera stosowne receptory), jego cząstka wchodzi w receptor niczym klucz do zamka. Dzięki temu może zwiększyć lub zmniejszyć zdolność komórki do przesyłania sygnałów elektrycznych do innych komórek nerwowych w dalszej części szlaku. MTU 53.

Tak jak woda spływa z góry, tak samo mózg robi to, co przychodzi mu z łatwością. Oznacza to, że rozwój nowych nawyków wymaga na początku większego wkładu sieci wykonawczej, zanim nowy nawyk stanie się automatyczny. Gdy tylko nawyk się wytworzy, jego/ wykonanie przychodzi z łatwością. Te oparte na nawykach zachowania będą ostatecznie zachodzić automatycznie z niewielkim zaangażowaniem uwagi czy energii. AUM 54-55.

Nie można też wszystkich zjawisk psychicznych zredukować do neuronu czy konkretnej sieci neuronów. Myślenie, emocje i zachowanie oddziałują zwrotnie, wywołując zmiany w mózgu. Pętle sprzężenia zwrotnego w obrębie kontinuum umysłu-mózgu-genów wytwarzają wielokierunkowe związki przyczynowe między umysłem, mózgiem i genetyką jako szerszym systemem, a nie tylko oddzielnymi bytami. Razem wziąwszy, wszystkie te wymiary wchodzą ze sobą w interakcje jako nielinearne, wielowymiarowe ewoluujące zjawiska. AUM 16.

Skoro brak bliskości emocjonalnej w relacjach z niedojrzałymi emocjonalnie rodzicami jest niezwykle bolesny, dlaczego tak wiele osób nawiązuje równie frustrujące relacje z innymi ludźmi w dorosłym życiu? Najbardziej prymitywne części naszego mózgu każą nam uznawać za bezpieczne to, co znajome. Skłaniamy się do powtarzania sytuacji, których już doświadczyliśmy, wiemy bowiem, jak sobie z nimi radzić. Kiedy jesteśmy dziećmi, nie uświadamiamy sobie ograniczeń naszych matek czy ojców, gdyż perspektywa uznania własnych rodziców za niedojrzałych bądź pełnych wad jest przerażająca. Niestety, zaprzeczanie bolesnej prawdzie na temat naszych rodziców sprawia, że nie potrafimy rozpoznać, gdy inni ludzie krzywdzą nas w podobny sposób w nawiązywanych przez nas relacjach. Mechanizm zaprzeczenia sprawia, że odgrywamy wciąż na nowo ten sam scenariusz, nigdy nie zauważamy bowiem, gdy zaczyna się on powtarzać kolejny raz. GDD 24-25.

Gdy przychodzimy na świat, nasz mózg jest już gotowy do nagradzania przyjemnych doświadczeń. Na przykład kiedy jemy coś smacznego lub słuchamy przyjemnej dla ucha muzyki, układ nagrody w mózgu uwalnia substancje chemiczne, które wywołują uczucie przyjemności. Substancje te, zwane neuroprzekaźnikami, stanowią element mózgowego systemu komunikacji. Neuroprzekaźniki są uwalniane przez komórki nerwowe w mózgu i działają w charakterze „posłańców”, przenosząc wiadomości między komórkami układu nerwowego. Kiedy jesz coś smacznego, komórka nerwowa wydziela neuroprzekaźnik zwany dopaminą, czyli „wysyła” wiadomość. Ta ostatnia musi zostać odebrana, jeśli masz poczuć przyjemność. Zatem w następnym kroku dopamina przyłącza się do kolejnej komórki nerwowej – „odbiorczej”. Po odebraniu wiadomości nadmiar dopaminy, który pozostał w przestrzeni między dwiema komórkami (zwanej synapsą), zostaje przetworzony lub powraca do komórki „nadawczej”. GUM 43-44.

Polecane książki

Słownik: wykaz pojęć Bibliografia: wykaz skrótów

Mózg (brain)