Autowaloryzacja (self-enhancement)

Co to jest autowaloryzacja?

Autowaloryzacja (self-enhancement) to proces psychologiczny, w którym jednostka dąży do wzmocnienia lub utrzymania pozytywnego obrazu samej siebie. Oznacza to, że osoby starają się postrzegać siebie w korzystnym świetle, co może objawiać się poprzez przypisywanie sobie sukcesów, pomniejszanie własnych porażek czy podkreślanie pozytywnych cech charakteru.

Autowaloryzacja nie oznacza jednak ignorowania swoich słabości, ale raczej podkreślanie mocnych stron, by zwiększyć poczucie własnej wartości. Jest to mechanizm adaptacyjny, który pomaga radzić sobie z trudnościami i budować odporność psychiczną.

Dlaczego autowaloryzacja jest ważna w codziennym życiu?

Każdego dnia mierzymy się z różnymi wyzwaniami – w pracy, w relacjach czy w obszarze osobistych aspiracji. Autowaloryzacja odgrywa kluczową rolę w:

• Radzeniu sobie z krytyką
  Osoby z wykształconą zdolnością autowaloryzacji są mniej podatne na zewnętrzne osądy, co pozwala im utrzymać stabilne poczucie własnej wartości.
• Budowaniu pewności siebie
  Wzmacnianie pozytywnego obrazu siebie przekłada się na większą odwagę w podejmowaniu decyzji czy realizacji celów.
• Utrzymywaniu zdrowych relacji
  Autowaloryzacja pozwala ludziom unikać nadmiernej krytyki siebie i innych, co sprzyja bardziej harmonijnym kontaktom międzyludzkim.

Jakie są mechanizmy działania autowaloryzacji?

Autowaloryzacja może przybierać różne formy, w tym:

1. Porównania społeczne
   Porównywanie się do osób, które osiągnęły mniej, by poprawić własne samopoczucie.
2. Atrybucje sukcesów i porażek
   Przypisywanie sukcesów swoim umiejętnościom i wysiłkowi, a porażek czynnikom zewnętrznym (np. pechowi).
3. Podkreślanie swoich mocnych stron
   Koncentracja na tym, co jest pozytywne w nas samych, zamiast na niedoskonałościach.
4. Poszukiwanie wsparcia
   Otaczanie się osobami, które potrafią docenić nasze starania i sukcesy.

Czy autowaloryzacja może być szkodliwa?

Choć autowaloryzacja jest korzystna w wielu aspektach, jej nadmiar lub niewłaściwe stosowanie może prowadzić do problemów, takich jak:

• Ignorowanie konstruktywnej krytyki
  Zbytnie skupienie na ochronie własnego wizerunku może utrudniać rozwój osobisty.
• Zawyżona samoocena
  Przesadna autowaloryzacja może prowadzić do postawy aroganckiej lub oderwania od rzeczywistości.
• Unikanie odpowiedzialności
  Zrzucanie winy na czynniki zewnętrzne zamiast wyciągania wniosków z porażek.

Zrównoważona autowaloryzacja powinna opierać się na uczciwej samoocenie, która uwzględnia zarówno zalety, jak i obszary do poprawy.

Jak rozwijać zdrową autowaloryzację?

Aby korzystać z autowaloryzacji w sposób konstruktywny, warto wdrożyć kilka praktyk:

• Ćwicz wdzięczność
  Skup się na tym, co już osiągnąłeś, zamiast wyłącznie na brakach.
• Pracuj nad samoświadomością
  Zrozum swoje mocne i słabe strony, by realistycznie ocenić swoje możliwości.
• Szukaj informacji zwrotnych
  Otwieraj się na opinie innych, traktując je jako okazję do rozwoju.
• Stawiaj realistyczne cele
  Wyznaczanie osiągalnych celów pomaga unikać frustracji i wzmacnia poczucie skuteczności.
• Unikaj porównań
  Koncentruj się na własnym postępie, zamiast porównywać się z innymi.

Jak autowaloryzacja wpływa na relacje z innymi?

Pozytywny obraz siebie wpływa także na sposób, w jaki postrzegamy innych. Osoby z dobrze rozwiniętą autowaloryzacją:

• Rzadziej krytykują innych
  Mając zdrowe poczucie własnej wartości, nie czują potrzeby podkreślania czyichś wad.
• Są bardziej empatyczne
  Lepsze zrozumienie własnych emocji pomaga w budowaniu głębszych relacji.
• Inspirują otoczenie
  Optymizm i wiara we własne możliwości mogą motywować innych do działania.

Podsumowanie

Autowaloryzacja to ważny mechanizm psychologiczny, który wspiera nas w budowaniu pozytywnego obrazu siebie, radzeniu sobie z trudnościami i rozwijaniu relacji z innymi. Kluczowe jest jednak zachowanie równowagi między wzmocnieniem własnej wartości a realistyczną oceną swoich możliwości. Zastosowanie zdrowej autowaloryzacji w codziennym życiu może prowadzić do większej pewności siebie, lepszych relacji i skuteczniejszego działania.

Wypisy z literatury psychologicznej

Autowaloryzacja – utrzymywanie dobrego mniemania o sobie. JPP 55.

Codzienność dowodzi, że na ogół lubimy, gdy ktoś nas chwali. Tego rodzaju doświadczenia są wsparte ogromną liczbą badań psychologicznych, które potwierdzają, że jednym z najważniejszych motywów naszych działań jest poprawa dobrego mniemania o sobie. Motyw ten zresztą okazuje się uniwersalny kulturowo. Praktycy wpływu społecznego wykorzystują tę oczywistą zasadę do swoich celów. Wkradanie się w czyjeś łaski, zwane od dawna w psychologii ingracjacją, związane jest między innymi z mówieniem komplementów. Tak więc bez względu na to, czy informacje są prawdziwe, czy nie, preferujemy otrzymywanie pozytywnych opinii na swój temat. Motyw ten nazywa się w psychologii autowaloryzacją. JPP 46.    

Dopiero w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku amerykański psycholog William B. Swann zapoczątkował nurt badań nad koncepcją autoweryfikacji, która każe nieco inaczej spojrzeć na jakoby powszechne dążenie do otrzymywania pozytywnych informacji o sobie. Według Swanna ludzie zestawiają ze sobą cudze i własne opinie na swój temat. Gdy oceny są zgodne, wówczas chcemy słuchać innych, nawet jeśli mówią o nas źle. Problem powstają wtedy, kiedy ich opinie o nas są niezgodne z naszym przekonaniem o własnym Ja.

I tu dochodzimy do paradoksalnego zjawiska, które dotyczy osób mających negatywną koncepcję siebie (niską samoocenę). W takim przypadku preferowane są negatywne informacje na temat własnych zachowań czy cech. Według Swanna dzieje się tak dlatego, że motyw autoweryfikacji jest ważniejszy niż motyw otrzymywania pozytywnych informacji zwrotnych. JPP 47.

Okazuje się, że osoby, które myślą o sobie źle, generalnie są też nieprzyjaźnie odbierane przez otoczenie. Z jednej strony same prowokują swoim zachowaniem adekwatne do niego podejście, z drugiej zaś normy społeczne ograniczają komunikowanie wprost takim osobom szczerych opinii na ich temat. To z kolei zmniejsza szanse na otrzymanie informacji zwrotnej, która mogłaby skorygować zachowania nieuznawane społecznie. I tak oto motyw autoweryfikacji prowadzi do zamkniętego goła.

Zrozumienie opisanego mechanizmu jest warunkiem przerwania łańcucha negatywnego myślenia o sobie i wynikających z tego negatywnych doświadczeń. Ogólniej można powiedzieć, że autoweryfikacja prowadzi do prawdziwej samowiedzy, a autowaloryzacja – do samowiedzy pozytywnej. Jak widać, autoweryfikacja w pewnych sytuacjach stoi w opozycji do potężnego motywu naszego działania, jakim jest utrzymywanie dobrego mniemania o sobie, czyli autowaloryzacja. JPP 55.