Homeostaza

Co to jest homeostaza?

Homeostaza ­– skłonność organizmu do utrzymywania równowagi biologicznej, zwłaszcza w odniesieniu do składników odżywczych, wody i temperatury. PKK II 65.

Zgodnie z teorią popędów, organizm dąży do stanu pożądanego, który jest stanem równowagi określanym jako homeostaza. Organizmy znajdujące się w stanie nierównowagi biologicznej (np. spowodowanej brakiem płynów) dążą do przywrócenia równowagi homeostatycznej (pijąc). Podobnie możemy traktować głód jako brak równowagi w dostarczaniu energii do organizmu. Zakłócenie to sprawia, że zwierzę pozbawione pokarmu będzie jadło, aby równowagę przywrócić. PKK II 65.

Pojęcie homeostazy nie jest nowe. Autorem tego terminu jest Walter Cannon, który pisał, że „skoordynowane reakcje fizjologiczne podtrzymujące większość stałych stanów organizmu są tak złożone i charakterystyczne dla żywego organizmu, iż pojawiły się propozycje, by stany te określić konkretnym terminem – homeostaza”. Cannon idzie tu za wcześniejszą pracą Claude’a Bernarda, którego pojęcie le milieu interieur („świat wewnętrzny”) obejmowało mechanizmy fizjologiczne odpowiedzialne za podtrzymywanie stałości środowiska wewnętrznego. W miarę rozwoju swoich badań Bernard zaczął podkreślać dynamiczny i oscylacyjny charakter układu nerwowego utrzymującego to „środowisko wewnętrzne” w ograniczonym przedziale możliwych stanów. Pojęcie homeostazy nigdy nie miało oznaczać jakiegoś stanu statycznego; wskazywało na dynamiczne sprzężenie zwrotne i procesy regulacyjne, które muszą cały czas zachodzić w organizmie żywym, by mógł funkcjonować. PNE 127.

Wypisy z literatury psychologicznej

Teoria popędów – rozwijana jako alternatywa dla teorii instynktów, wyjaśnia motywację jako proces, w którym biologiczna potrzeba wyzwala popęd: stan napięcia czy energię popychającą do zachowań nakierowanych na zaspokojenie potrzeby. W przypadku większości popędów proces ten przywraca w organizmie stan równowagi określany jako homeostaza. PKK II 65.

Praca z własnymi emocjami umożliwia powrót do stanu równowagi biologicznej zwanej homeostazą – to główny element zdrowego umysłu i ciała. HND 43.

Sprzężenie zwrotne (feedback) – powrót części sygnału wyjściowego danego systemu do jego wejścia, zwykle jako środek służący poprawianiu lub modyfikowaniu działania sygnału. W ujemnym sprzężeniu zwrotnym zwiększenie sygnału wyjściowego skutkuje zmniejszeniem sygnału wejściowego, jak na przykład w przypadku termostatu lub innych samoregulujących się mechanizmów oraz wielu homeostatycznych procesach biologicznych, na przykład falach EEG. W dodatnim sprzężeniu zwrotnym zwiększenie sygnału wyjściowego skutkuje zwiększeniem sygnału wejściowego, jak w przypadku pisku wydawanego przez system dźwiękowy, kiedy mikrofon jest trzymany zbyt blisko głośnika. CS 697-398.

Ten węzeł, czyli twój ośrodkowy układ nerwowy, lubię nazywać „ośrodkiem OK.”, ponieważ jego głównym zadaniem jest utrzymywanie nas w takim właśnie stanie – homeostaza i te sprawy. W ośrodku OK wszystko kręci się wokół ciała, twoje ciało jest tu pilotem. Układ ten ciągnie się od tyłu czaszki do podstawy tułowia. Zaczyna się w prymitywnym obszarze mózgu, który rządzi instynktami; biegnie w dół pnia mózgu, gdzie zapamiętywane są doznania, a nie sonety; wije się po szyi; ma wiele ośrodków badawczych rozrzuconych po całej klatce piersiowej, brzuchu, jelitach i organach rozrodczych; kończy się w miednicy. Ciało. Ciało. Ciało. Ośrodek OK. kontroluje tętno, ciśnienie krwi i głębokość oddechu. Już same te czynniki mają ogromny wpływ na to, czy czujemy się dobrze, czy nie; trudno jest czuć się swobodnie, gdy próbujemy złapać oddech, a serce nam wali. (Brzmi znajomo?). Ośrodek ten odpowiada również za temperaturę ciała i pocenie się, co w znacznym stopniu przyczynia się do naszego fizycznego poczucia bezpieczeństwa. Czasem boimy się tak, że pot z nas cieknie, czasami czujemy się tak przytłoczeni, że robimy się zimni jak lód. (Też dokładnie planujesz, co na siebie włożyć?) Ośrodek jest również odpowiedzialny za trawienie i wydalanie. (Jelita w supełek w trakcie spotkań w pracy? Rozwolnienie lub zatwardzenie za każdym razem, gdy masz do czynienia z wiadomo-kim?) Poza tym ośrodek odgrywa bardzo ważną rolę w funkcjonowaniu mózgu. Równowaga lub jej brak w ośrodku decyduje o tym, czy potrafimy jasno myśleć, czy nie. kiedy pozawerbalny, prymitywny mózg kieruje imprezą, to kończą się rozumowanie, empatia i złożone procesy myślowe w płacie czołowym. (Czy kiedykolwiek zdarzyło ci się, że nie pamiętałeś najbardziej podstawowych słów w języku ojczystym?). LON 40.

Badania nad stresem często koncentrowały się i koncentrują na opisywaniu potencjalnie stresujących doświadczeń (czego dowodem są różne „skale stresu” szeregujące takie doświadczenia), a nie na funkcjonalnym tych doświadczeń na fizjologię. Tymczasem w pediatrii przyjmuje się, że stres to zjawisko fizjologiczne obserwowane wtedy, gdy dochodzi do dezorganizacji zachowania i przerwanie procesów homeostatycznych. W kontekście klinicznym mówi się wówczas często o niestabilności fizjologicznej. PNE 120.

Autonomiczny układ nerwowy reguluje funkcje homeostatyczne organizmu. Składa się z dwóch części: przywspółczulnej i współczulnej. Obie biorą początek w mózgu i odpowiadają za regulację pracy wielu narządów docelowych, w tym oczu, gruczołów łzowych, ślinianek, gruczołów potowych, naczyń krwionośnych, serca, krtani, tchawicy, oskrzeli, płuc, żołądka, nadnerczy, nerek, trzustki, jelit, pęcherza i zewnętrznych narządów rozrodczych. Mówiąc najogólniej, PNS [przywspółczulny układ nerwowy] stymuluje funkcje organizmu powiązane ze wzrostem i regeneracją. SNS [współczulny układ nerwowy] natomiast stymuluje wzrost wydajności metabolicznej, pomagając organizmowi sprostać wyzwaniom płynącym ze środowiska. PNE 121.

Do zadań AUN (autonomicznego układu nerwowego) należą zarówno zaspokajanie potrzeb narządów wewnętrznych, jak i reagowanie na wyzwania zewnętrzne. W dystrybucji zasobów pozwalających sprostać wewnętrznym i zewnętrznym wymogom organizmu pośredniczy ośrodkowy układ nerwowy. Odbierane wrażenia sensoryczne i zakładane zagrożenia życia, zupełnie niezależne od rzeczywistych cech fizycznych bodźca, mogą się przyczynić do znacznego wycofania napięcia PNS [współczulnego układu nerwowego] i do powiązanego z tym napięcia SNS [przywspółczulnego układu nerwowego]. Definiując stres i homeostazę, możemy się odwołać do kompromisu między wewnętrznymi a zewnętrznymi potrzebami organizmu. Przy takim założeniu stres i homeostaza są do siebie nawzajem zależne. Homeostaza odzwierciedla regulację stanu narządów wewnętrznych, stres natomiast odzwierciedla podporządkowanie potrzeb wewnętrznych w reakcji na potrzeby zewnętrzne. PNE 126-127.

Jung uważał, że dążenie do ekspansji i przejrzystości jest wbudowane w nasze DNA. W centrum aktywności psyche znajduje się coś, co nazwał jaźnią. Symbolizu ją to wyśrodkowane obrazy koła, kwadratu lub mandali, wyrażające nasze wrodzone dążenie do uzdrowienia i homeostazy. BJP 12.