Spis treści

Czym jest praktyka pozytywna?

Praktyka pozytywna (ang. positive practice) to technika psychologiczna stosowana w terapii behawioralnej, mająca na celu modyfikację niepożądanych zachowań poprzez wielokrotne powtarzanie pożądanego zachowania. Jest to podejście skoncentrowane na nauczaniu i wzmacnianiu właściwych wzorców postępowania, zamiast karania za błędy. Praktyka pozytywna często stosowana jest w pracy z dziećmi, osobami z zaburzeniami behawioralnymi, czy w terapii uzależnień, gdzie ważne jest budowanie nowych, zdrowszych nawyków.

Definicja i mechanizm działania praktyki pozytywnej

W psychologii praktyka pozytywna odnosi się do powtarzalnej, celowej nauki nowego, odpowiedniego zachowania w miejsce niepożądanego lub szkodliwego. Zamiast koncentrować się na eliminowaniu negatywnego zachowania poprzez karanie, technika ta polega na uczeniu klienta, jak zastąpić to zachowanie czymś korzystnym. Poprzez wielokrotne powtarzanie nowego zachowania, osoba staje się bardziej świadoma i zdolna do samokontroli, a z czasem nowe zachowanie staje się automatyczne.

Praktyka pozytywna (positive practice) – typ kary pozytywnej; ponawiane angażowane karanej osoby we właściwe zachowanie, zastępujące zachowanie niepożądane – albo pewną określoną liczbę razy, albo przez wyznaczony czas. BWD 180.

Mechanizm działania opiera się na założeniu, że zachowania mogą być zmieniane poprzez odpowiednie wzmacnianie i powtarzanie pożądanych reakcji. Utrwalanie nowych wzorców behawioralnych zwiększa szansę na ich przejęcie przez osobę w codziennym życiu, a dzięki temu obniża się prawdopodobieństwo powrotu do starych, niepożądanych nawyków.

Zastosowanie w terapii

Praktyka pozytywna może być wykorzystywana w różnych kontekstach, w tym:

Terapia behawioralna dzieci – technika ta jest szczególnie przydatna w pracy z dziećmi, które mogą mieć trudności z odpowiednimi reakcjami na bodźce. Na przykład, jeśli dziecko nie przestrzega zasad higieny, zamiast karać je za to, że nie umyło rąk po posiłku, terapeuta prosi dziecko o powtarzanie czynności mycia rąk, aż zachowanie stanie się automatyczne.
Zaburzenia behawioralne – u osób z różnymi zaburzeniami behawioralnymi, takimi jak ADHD, praktyka pozytywna pomaga im rozwijać zdrowsze sposoby radzenia sobie z impulsami. Powtarzanie nowych zachowań pozwala osobie wykształcić zdolność do kontrolowania zachowań w sytuacjach wywołujących stres.
Terapia uzależnień – w terapii osób zmagających się z uzależnieniami, praktyka pozytywna pomaga w wypracowywaniu nowych reakcji na sytuacje wyzwalające. Przykładowo, zamiast reagować impulsywnie na stres poprzez sięganie po używki, klient uczony jest alternatywnych zachowań, takich jak techniki relaksacyjne, które są powtarzane, aż staną się nawykiem.
Praca z osobami z niepełnosprawnościami – technika ta jest również stosowana w pracy z osobami z niepełnosprawnościami intelektualnymi, pomagając im w nauce nowych umiejętności, takich jak samodzielne funkcjonowanie w życiu codziennym.

Kroki w praktyce pozytywnej

Praktyka pozytywna zazwyczaj obejmuje kilka kroków:

Identyfikacja niepożądanego zachowania – najpierw terapeuta identyfikuje zachowanie, które należy zmienić, oraz sytuacje, w których to zachowanie występuje.
Nauka alternatywnego zachowania – osoba jest uczona nowego, odpowiedniego zachowania, które ma zastąpić niepożądany nawyk. Terapeuta wyjaśnia, dlaczego to nowe zachowanie jest bardziej korzystne.
Powtarzanie nowego zachowania – klient jest proszony o wielokrotne powtarzanie nowego zachowania w różnych sytuacjach. Im więcej powtórzeń, tym bardziej naturalne staje się to zachowanie.
Wzmacnianie pozytywne – każde prawidłowe wykonanie nowego zachowania jest nagradzane, co wzmacnia motywację do kontynuowania zmian.
Monitorowanie i ocena – terapeuta regularnie monitoruje postępy, aby upewnić się, że nowe zachowanie jest utrwalane, a osoba staje się bardziej pewna siebie w jego stosowaniu.

Zalety i ograniczenia praktyki pozytywnej

Zaletą tej techniki jest jej skupienie na wzmacnianiu pozytywnych zachowań, co może być bardziej skuteczne i motywujące niż kara. Zamiast tłumić niepożądane reakcje, praktyka pozytywna wzmacnia kompetencje i poczucie skuteczności u klienta, co jest kluczowe dla długoterminowych zmian.

Jednak ta technika może być czasochłonna, ponieważ wymaga regularnego powtarzania nowego zachowania, zanim stanie się ono nawykiem. W niektórych przypadkach może być również mniej efektywna, jeśli osoba nie jest wystarczająco zmotywowana do zaangażowania się w proces.

Podsumowanie

Praktyka pozytywna to podejście terapeutyczne, które promuje zastępowanie niepożądanych zachowań odpowiednimi, poprzez ich systematyczne powtarzanie. Zamiast karać za błędy, technika ta koncentruje się na wzmacnianiu pożądanych nawyków, co sprzyja długotrwałym i stabilnym zmianom w zachowaniu.

Praktyka pozytywna wykazuje dużą skuteczność w terapii dzieci, osób z zaburzeniami behawioralnymi, uzależnieniami i osobami z niepełnosprawnościami, stanowiąc cenne narzędzie w pracy nad zmianą zachowań.

Materiały uzupełniające

Wypisy z literatury psychologicznej

Kara (punishment) – dodanie lub usunięcie czegoś z otoczenia skutkujące zredukowaniem zachowania; zob. kara pozytywna, kara negatywna. BWD 178.

Kara – awersyjna konsekwencja reakcji zmniejszająca jej siłę (por. wzmocnienie negatywne). PKK II 144.

Kara pozytywna (positive punishment) – konsekwencja polegająca na tym, że po pojawieniu się zachowania do otoczenia dodaje się coś niepożądanego lub negatywnego, skutkująca redukcją tego zachowania w przyszłości. BWD 179.

Karanie pozytywne – podawanie bodźca awersyjnego po danej reakcji. PKK II 144.

Stosowana analiza zachowania (SAZ) to dyscyplina naukowa skoncentrowana na utrwalaniu pozytywnych, sprzyjających adaptacji społecznej zachowań poprzez wprowadzanie w bezpośrednim otoczeniu jednostki zmian, które zachęcają ją do podejmowania zdrowych zachowań i zniechęcają ją do angażowania się w zachowania trudne. Ogólnie rzecz biorąc, SAZ pomaga zrozumieć, dlaczego określone zachowania się pojawiają, i dostarcza nam narzędzi do systematycznego modyfikowania zachowań istniejących, redukowania zachowań dezadaptacyjnych oraz uczenia dzieci nowych umiejętności. BWD 16.

Polecane książki

Zobacz także

Słownik: wykaz pojęć Bibliografia: wykaz skrótów

Praktyka pozytywna (positive practice)