Próżniactwo społeczne

Czym jest próżniactwo społeczne?

Próżniactwo społeczne – skłonność ludzi do wkładania mniejszego wysiłku w wykonanie zadań, w których wspólny cel jest efektem zbiorowego wysiłku, niż wówczas, gdy są oceniani indywidualnie. MPS 365.    

Kim jest pasażer na gapę?

Pasażer na gapę – osoba, która czerpie korzyści z przynależności do grupy, niewiele dając w zamian. MPS 365.

Wypisy z literatury psychologicznej

W psychologii mamy jeszcze inny przykład nieefektywności pracy zespołu. Chodzi o zjawisko nazywane próżniactwem społecznym. Najlepiej je zilustrować na klasycznym przykładzie bicia brawa. Załóżmy, że mierzymy natężenie dźwięku, gdy brawo bije jedna osoba. Następnie ta sama osoba bije brawo w obecności innych ludzi. Okazuje się (a pokazują to także eksperymenty psychologiczne, że klaszcze trochę ciszej. Im więcej ludzi wokoło, tym mniejsze zaangażowanie w czynność klaskania. W obecności innych osób następuje wycofanie wysiłku. Zjawisko to obserwuje się także znacznie poważniejszych kontekstach, na przykład grupowego rozwiązywania problemów. W grupie pracującej nad rozwiązaniem angażuje się kilka osób, a pozostałe próżnują. JPP 87.

Jak stwierdził Kipling Williams, wszyscy zgadzają się, że próżniactwo występuje, jednak nikt nie przyznaje, że jego to również dotyczy. MPS 365.

W badaniach dotyczących zjawiska facylitacji społecznej starano się ustalić, jak ludzie wykonują różnego typu zadania, gdy mają świadomość, że są obiektem oceny. Często jednak człowiek nie pracuje na własny rachunek, lecz uczestniczy w realizacji tzw. „zadań addytywnych”, w których bardziej od jednostkowego wysiłku liczy się bilans pracy zespołowej. Badania wykazały, że w dążeniu do wspólnego celu ludzie przejawiają na ogół mniejsze zaangażowanie. Potwierdzają to obserwacje z życia codziennego. Rozproszenie odpowiedzialności występujące w zadaniach zespołowych rodzi okazję do „dostania się na szczyt na grupowym wysiłku”. MPS 368-369.

Eksperymenty nad zjawiskiem facylitacji społecznej dowodzą, że grupa wprowadza nas w stan pobudzenia. Eksperymenty nad próżniactwem społecznym zobrazowały, jak grupa może rozpraszać odpowiedzialność. Gdy oba te czynniki, pobudzenie i rozproszenie odpowiedzialności, zadziałają razem, łatwo możemy pozbyć się normalnych hamulców. MPS 369.

Wskazuje to, że świadomość własnego próżniactwa jest dla ludzi nieprzyjemna, podobnie jak świadomość, że inni o próżnowaniu się dowiedzą. Co więcej, w pewnych warunkach efekt próżniactwa ulega odwróceniu – podczas działania razem z innymi są osiągane wyższe wyniki niż w pojedynkę, co Karau i Williams nazywają efektem kompensacji społecznej. Efekt ten występuje, kiedy działająca razem grupa jest spójna, a jej członkowie spodziewają się po partnerach niskiego poziomu wykonania. WPS 649.