Informacje szczegółowe
Autorzy: Eia Asen, Peter Fonagy
Tytuł: Terapia rodzin oparta na mentalizacji
Tytuł oryginału: Mentalization-Based Treatment with Families
Przekład: Juliusz Okuniewski
Wydawnictwo: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Miejsce i data wydania: Kraków 2024
Seria: Psychiatria i Psychoterapia
Liczba stron: 288
Oprawa: miękka
Wymiary: 15,5 x 23 cm
ISBN: 978-83-233-5421-5
Kup książkę w najniższej cenie
Spis treści
Przedmowa 7
Rozdział 1 Integracja podejścia systemowego i mentalizacyjnego – 13
Rozdział 2 Mentalizacja skuteczna i nieskuteczna – 37
Rozdział 3 Organizacja interwencji skoncentrowanych na mentalizacji – 59
Rozdział 4 Bez błędnego koła. Pętle mentalizacyjne – 91
Rozdział 5 Niejawna nauka mentalizacji w rodzinie – 111
Rozdział 6 Wzmacnianie skutecznego mentalizowania – 131
Rozdział 7 Mentalizacja poza diagnozami – 159
Rozdział 8 Mentalizacja mediów społecznościowych – 185
Rozdział 9 Terapia systemowa bazująca na teorii mentalizacji (MIST) w pracy z grupami wielorodzinnymi i szkolnymi – 221
Rozdział 10 Mentalizacja w różnych kulturach i społeczeństwach – 249
Bibliografia – 265
Indeks – 277
Terapia rodzin oparta na mentalizacji, czyli jak się lepiej rozumieć
Z książki Terapia rodzin oparta na mentalizacji dowiemy się, jak poprawić relacje rodzinne poprzez nauczenie się trafniejszej interpretacji tego, co myślą i czują inni członkowie rodziny, czyli dzięki skuteczniejszej mentalizacji. Jej podstawą jest akceptacja faktu, że inni ludzie mogą mieć inne intencje niż te, które im subiektywnie przypisujemy.
Dobrym ćwiczeniem na poprawienie mentalizacji jest przyjęcia cudzego punktu widzenia. Już sama umiejętność spojrzenia na sytuację z perspektywy innej osoby potrafi zdziałać cuda w tym zakresie. Wiele, o ile nie zdecydowana większość konfliktów społecznych wynika bowiem z wzajemnego niezrozumienia, czyli błędnego odczytywania motywów cudzych – a niekiedy też własnych – zachowań. Na przykład agresja może być wynikiem tłumionego lęku, a więc reakcją obronną, a nie chęcią zastraszania czy dominacji. Z kolei nie każdy personalny żart musi oznaczać kpinę itd.
Osłabiona mentalizacja potrafi wyrządzić naprawdę wiele szkód, a jej znaczące ograniczenie czy też zupełny brak może przydarzyć się każdemu – na przykład w chwilach silnego wzburzenia, kiedy nie jesteśmy w stanie myśleć krytycznie. Czasem emocje są zbyt silne, abyśmy potrafili przyjąć, że być może niesprawiedliwie i jednostronnie przypisujemy innym złą wolę. Przywrócenie zdolności do skutecznej mentalizacji to podstawowy cel autorskiego podejścia terapeutycznego proponowanego przez autorów.
Kluczowa zasada terapii rodzin opartej na mentalizacji jest niezwykle prosta: im lepiej będziemy się rozumieli, im bardziej będziemy otwarci na inne perspektywy niż nasza własna, im większą wykażemy się empatią i inteligencją emocjonalną – tym łatwiej będzie nam rozbrajać konflikty i nawiązywać zdrowe, satysfakcjonujące relacje z pozostałymi członkami rodziny, grupami społecznymi i w ogóle z innymi ludźmi. W tym sensie książka ta ma wymiar bezwzględnie uniwersalny i wydaje się niezmiernie potrzebna.
Eia Asen i Peter Fonagy przedstawiają wiele strategii i technik – często opartych na zabawie – na poprawienie naszych metalizacyjnych kompetencji, a więc kształtujących elastyczność, empatię i otwartość na odmienne postawy, przekonania i uczucia. Prezentowana w książce wiedza teoretyczna przeplatana jest opisami autentycznych przypadków z praktyki terapeutycznej, przy czym odbywa się to tak fortunnie, że zarówno teoria jak i praktyka zyskują na atrakcyjności, wzajemnie się wyjaśniając i pogłębiając swoje sensy. Momentami dramaturgia narracji robi się tak wciągająca, że mogłaby posłużyć za kanwę co najmniej kilku niezłych scenariuszy filmowych.
Przytoczone w książce przykłady problemów rodzinnych na pierwszy rzut wyglądają na beznadziejne – wiele podobnych możemy zaobserwować wokół siebie na co dzień. Na przykład historia o nadpobudliwym, agresywnym i zamkniętym w sobie chłopcu, z którym rodzice nie potrafią nawiązać kontaktu, wydaje się nie mieć perspektyw na wyjście z impasu. Jednak stosując odpowiednie techniki terapeutyczne, autorzy doprowadzają do wzajemnego otwarcia się na siebie chłopca i rodziców i zdarza się niemal cud.
Taki zwrot w relacjach rodzinnych – ale też wszelkich innych – najczęściej zaskakuje wszystkie strony. Okazuje się bowiem, że zwykle nie myślą one o sobie nawzajem tak źle, jak przypuszczały. Dzięki czemu widoki na uzdrowienie rodzinnych relacji stają się nagle całkiem realne. Pojawia się nadzieja, dobre wola, zrozumienie, empatia i – przede wszystkim – przestrzeń do otwartych rozmów na wszelkie trudne tematy.
Autorzy reprezentują podejście terapeutyczne, które sami nazwali terapią systemową bazującą na teorii mentalizacji (mentalization-based treatment with families, w skrócie MIST), która jest połączeniem terapii rodzin opartej na mentalizacji, paradygmatu systemowego, psychoanalizy, terapii psychodynamicznej oraz elementów wielu innych podejść – jednym z założeń MIST jest bowiem elastyczność i otwartość na różne rozwiązania.
Brzmi to może skomplikowanie, ale bynajmniej takie nie jest. Przeciwnie, Aseni i Fonagy postulują nawet podejście, które miałoby uprościć diagnostykę, klasyfikację oraz terapię zaburzeń psychicznych – ta oparta na DSM od lat budzi liczne kontrowersje – sprowadzając je wszystkie do „czynnika p” (gdzie „p” oznacza „patologię”), czyli ogólnej tendencji danej osoby do zaburzeń. Większość osób z problemami psychicznymi boryka się bowiem z objawami, które klasyfikuje się obecnie jako odpowiadające wielu różnym zaburzeniom, tymczasem ich przyczynę można uznać za wspólną. Teza o pojedynczym, ogólnym zaburzeniu psychicznym byłaby zatem kluczem do skuteczniejszego niż dotąd leczenia ludzi!
Podsumowując, sięgnąłem po tę książkę, żeby pogłębić swoją wiedzę na temat mentalizacji, a dostałem dużo, dużo więcej. Wiele razy podczas lektury mocno angażowałem się emocjonalnie (przy omawianiu autentycznych rodzinnych historii) i równie często ekscytowałem się poznawczo (przy prezentowaniu innowacyjnych podejść). I jestem pewien, że nie będę w tym odosobniony.
Mam nadzieję, że Terapia rodzin oparta na mentalizacji Eii Asena i Petera Fonagy’ego znajdzie wielu czytelników. Im więc osób przeczyta tę książkę, tym lepiej dla nas wszystkich.
Grzegorz Tomicki
Od autorów
Ideą terapii rodzin opartej na mentalizacji (mentalization-based treatment with families, MIST) jest łączenie takich koncepcji i praktyk, które da się zintegrować z aktualnymi praktykami klinicznymi większości działających obecnie terapeutów – niezależnie od tego, w jakim pracują nurcie. Głównym celem MIST jest wspieranie klientów w identyfikacji barier utrudniających mentalizację i ich pokonywaniu.
W naszym modelu prezentujemy optymistyczny sposób postrzegania umysłu, w którym powrót mentalizacji gwarantuje znalezienie rozwiązań dla określonych problemów. W takim podejściu zakłada się, że wszelkiego rodzaju przeszkody i bariery da się pokonać i może zajść naturalny proces powrotu do zdrowia psychicznego.
W każdym rozdziale można znaleźć przykłady prawdziwych przypadków klinicznych (całkowicie zanonimizowane), na bazie których opisujemy typowe scenariusze i dylematy terapeutyczne, tłumaczymy koncepcje i zasady rządzące pracą na bazie MIST i prezentujemy wykorzystywane przez nas techniki. Podejście MIST jest zarówno innowacyjne, jak i dobrze znane; zarówno poważne, jak i żartobliwe.
W całej książce staramy się pokazać, jak pozornie proste interwencje, o ile zostaną dobrze dobrane, mogą mieć bardzo poważne konsekwencje na mocy samego uruchomienia naturalnych procesów interakcji międzyludzkich, które bez problemu skutkują mentalizacją. Nie jest to „lekarstwo”, tylko metoda usuwania przejściowych lub niekoniecznie przejściowych blokad w relacjach rodzinnych.
MIST nie tylko wymaga otwartości od rodzin, ale także otwartości i przyjęcia (i modelowania) postawy mentalizacyjnej przez terapeutów. Mamy ogromną nadzieję, że w takim duchu czytelnicy podejdą do opisywanej przez nas strategii pracy klinicznej.
Eia Asen, Peter Fonagy
