Reguły okazywania emocji (display rules)

Czym są reguły okazywania emocji?

Reguły okazywania emocji (ang. display rules) to jedno z fundamentalnych pojęć w psychologii emocji, wyjaśniające, dlaczego w różnych kontekstach społecznych okazujemy emocje w odmienny sposób. Stworzone przez Paula Ekmana i Wallace’a Friesena, pojęcie to obejmuje społeczne i kulturowe normy wpływające na naszą ekspresję emocji.

Od dziecka uczymy się zasad wyrażania emocji, które pomagają nam zrozumieć, jak, kiedy i w jakim zakresie wypada ujawniać swoje uczucia. To, co uważamy za naturalne, jest w rzeczywistości efektem lat socjalizacji, w której jednostka uczy się adaptować swoje emocjonalne reakcje do społecznych norm.

Definicja

Reguły okazywania emocji – akceptowane w danej kulturze sposoby wyrażania emocji. PKK II 31.  

Rola reguł okazywania emocji w komunikacji międzyludzkiej

Okazywanie emocji nie jest tylko wewnętrzną potrzebą, lecz stanowi także istotną część naszej komunikacji z otoczeniem. W momencie, gdy wyrażamy radość, smutek, złość czy współczucie, nie tylko przekazujemy nasze uczucia, lecz również tworzymy złożoną relację z odbiorcą. Dzięki regułom wyrażania emocji wiemy, jak radzić sobie z uczuciami w określonych sytuacjach – możemy bowiem zarówno wzmacniać swoją ekspresję, jak i ją ograniczać.

Psychologiczne badania wskazują, że reguły okazywania emocji działają jak filtry, które pozwalają jednostce dostosować swoje zachowanie do wymagań społecznych. W pracy, podczas oficjalnych spotkań czy w relacjach zawodowych najczęściej stosujemy tzw. neutralizację emocji. Dzięki temu jesteśmy w stanie utrzymać profesjonalizm, nawet jeśli odczuwamy stres czy niechęć.

Z kolei w sytuacjach prywatnych, takich jak relacje rodzinne czy przyjacielskie, częściej pozwalamy sobie na wyrażanie emocji zgodne z naszymi autentycznymi odczuciami. W tym kontekście reguły te pełnią funkcję ochronną, zapobiegając konfliktom i umożliwiając płynne funkcjonowanie w różnych środowiskach.

Kulturowe różnice w wyrażaniu emocji

Jedną z najciekawszych cech reguł wyrażania emocji są ich kulturowe uwarunkowania. To, co w jednej kulturze może być uznawane za normę, w innej może budzić zdziwienie, a nawet dezaprobatę. W społeczeństwach kolektywistycznych, jak np. Japonia czy Chiny, przyjmuje się, że emocje – zwłaszcza negatywne – powinny być tłumione na rzecz harmonii społecznej.

W praktyce oznacza to, że osoby wywodzące się z tych kultur częściej tłumią złość czy gniew, by nie zaburzać spokoju otoczenia. Z kolei w krajach o kulturze indywidualistycznej, takich jak USA czy wiele krajów europejskich, większy nacisk kładzie się na autentyczność i wyrażanie siebie, co przekłada się na większą tolerancję wobec publicznego wyrażania emocji, również tych trudnych.

Kulturowe reguły okazywania emocji kształtują więc to, jak jednostki interpretują emocje innych. Różnice w wyrażaniu emocji mogą prowadzić do nieporozumień, szczególnie w kontaktach międzykulturowych. Kiedy osoba z kultury kolektywistycznej powstrzymuje się od okazywania emocji, może być postrzegana przez kogoś z innej kultury jako zdystansowana lub chłodna, co nie odzwierciedla jej rzeczywistych uczuć.

Współczesne wyzwania i reguły wyrażania emocji w mediach społecznościowych

Współcześnie, w dobie mediów społecznościowych, reguły okazywania emocji nabierają nowych wymiarów. Z jednej strony media te dają możliwość spontanicznego wyrażania emocji na niespotykaną wcześniej skalę, a z drugiej – stwarzają presję do kreowania pozytywnego wizerunku. Psychologowie wskazują, że media społecznościowe stają się przestrzenią, w której przenikają się stare reguły wyrażania emocji z nowymi zasadami autoprezentacji.

Coraz częściej widzimy tendencję do ukrywania negatywnych emocji i eksponowania tylko tych „pozytywnych” na profilach społecznościowych. Tego rodzaju selekcja wyrazu emocji może nieść konsekwencje – prowadzić do poczucia izolacji, zaniżenia poczucia własnej wartości, a nawet do rozwoju stanów lękowych. Wskazane jest zatem znalezienie złotego środka w tej kwestii, dopasowanego do aktualnej sytuacji oraz kulturowego i społecznego kontekstu.

Znaczenie świadomej regulacji emocji

Świadoma regulacja emocji to umiejętność zarządzania swoimi emocjami w sposób, który pozwala nie tylko zachować zgodność z normami społecznymi, ale także chronić swoje zdrowie psychiczne. O ile reguły wyrażania emocji są ważne dla harmonijnego współżycia w społeczeństwie, to równocześnie tłumienie negatywnych emocji bez możliwości ich przepracowania może prowadzić do konsekwencji zdrowotnych, takich jak stres, depresja czy zaburzenia lękowe. Powszechne akceptowane reguły okazywania emocji stanowią dla nas istotne wskazówki w tym względzie.

Emocje a autoprezentacja

Emocje odgrywają kluczową rolę w autoprezentacji, wpływając na sposób, w jaki się komunikujemy oraz jak jesteśmy postrzegani przez innych. Kiedy potrafimy zarządzać swoimi emocjami, zwiększamy pewność siebie i autentyczność, co przekłada się na pozytywne wrażenie. W przypadku negatywnych emocji, takich jak lęk czy stres, mogą one zafałszować nasze intencje i ograniczyć naszą zdolność do efektywnego wyrażania siebie.

Świadomość swoich emocji oraz umiejętność ich regulacji pozwalają na lepsze dostosowanie się do sytuacji społecznych. Wyrażając emocje w sposób kontrolowany, budujemy zaufanie i bliskość z innymi, co sprzyja skutecznej autoprezentacji. Kluczem jest równowaga między autentycznością a adaptacją do oczekiwań otoczenia.

Reguły okazywania emocji – podsumowanie

Reguły okazywania emocji to nie tylko wyuczone normy, ale także narzędzie adaptacji społecznej, które pozwala jednostce nawiązywać i podtrzymywać relacje w różnych kontekstach. Współczesna psychologia, idąc tropem badań Zimbardo, coraz większy nacisk kładzie na zrozumienie i świadome kształtowanie tych reguł, aby nie tylko ułatwiały one funkcjonowanie społeczne, ale również wspierały indywidualny rozwój i dobrostan psychiczny.

Wypisy z literatury psychologicznej

Emocja (emotion) – krótkotrwały stan psychiczny o charakterze oceniającym, afektywnym bądź intencjonalnym, w tym zadowolenie, smutek, wstręt oraz inne uczucia wewnętrzne. Zob. też afekt, teoria Cannona-Barda, teoria oceny poznawczej, teoria Jamesa-Langego, teoria konstruktów osobistych, emocje podstawowe. Por. nastrój. (łac. e- od + movere, motum ruszać + -ion na oznaczenie akcji, procesu lub stanu). CS 192.

Emocje pomagają nam skierować uwagę na ważne sytuacje i reagować na nie oraz przekazywać innym ludziom nasze intencje. PKK II 104.

Emocja jest procesem obejmującym pobudzenie fizjologiczne, interpretację (ocenę) poznawczą, subiektywne odczucia i ekspresję behawioralną (mimiczną i pantomimiczną). Emocje mogą też pełnić rolę motywów. Z perspektywy ewolucyjnej pomagają nam dążyć do lub unikać powtarzających się bodźców mających znaczenie dla przeżycia i prokreacji. Na płaszczyźnie społecznej ekspresje emocjonalne służą komunikowaniu uczuć i zamiarów. PKK II 104.

Przynajmniej siedem mimicznych wzorów ekspresji emocji (wyrazów twarzy) ma charakter uniwersalny, rozumiany we wszystkich kulturach, choć ekspresje te mogą być modyfikowane przez specyficzne dla danej kultury reguły okazywania emocji. Nie ma zgody odnośnie do liczby emocji, których może doświadczyć człowiek; większość ekspertów uważa, że istnieje ograniczona liczba emocji podstawowych, które mogą się łączyć, prowadząc do powstania emocji bardziej złożonych. PKK II 104.

Niektóre różnice między emocjonalnością mężczyzn i kobiet mają korzenie biologiczne. Widać to na podstawie odmiennego odsetka określonych zaburzeń psychicznych, a także częstszego wyrażania złości przez mężczyzn. Zarazem różnice kulturowe pokazują, że niektóre różnice między płciami są rezultatem uczenia się. A konkretnie – w zależności od kultury, mężczyźni i kobiety uczeni są odmiennych reguł związanych z kontrolowaniem ekspresji emocjonalnej. Mimo różnic, o żadnej płci nie możemy powiedzieć, że jest bardziej emocjonalna od drugiej. PKK II 105.

Istnieje coraz więcej dowodów na to, że emocje nie są jedynie wewnętrznymi reakcjami, lecz również aktami społecznymi związanymi z interakcją z otoczeniem. Wiele naszych emocji wynika z przyczyn społecznych; co więcej, wpływają one na zachowanie innych ludzi, a być może nawet istnieją tylko z powodu swojego oddziaływania społecznego. LWW 36-37.

W wielu wypadkach człowiek próbuje zademonstrować, że odczuwa właściwą emocję. Ludzie robią na ogół lepsze wrażenie na otoczeniu, kiedy wyrażają emocje odpowiednie do sytuacji, niż gdy manifestują uczucia niestosowne. Dlatego też starają się wyglądać na zatroskanych cudzym nieszczęściem czy też uradowanych sukcesem bliźniego niezależnie od tego, co w rzeczywistości czują. LWW 37-38.

Oprócz tego, niektórzy starają się zasugerować, że czują się lepiej niż w rzeczywistości, ponieważ ludzie wyrażający pozytywne emocje są postrzegani korzystnej niż osoby demonstrujący negatywne uczucia. LWW 38.

Autoprezentacja może też redukować emocje negatywne, a nasilać pozytywne. Ponieważ uzyskanie pochwały i akceptacji owocuje na ogół dobrym samopoczuciem, człowiek jest w stanie poprawić sobie nastrój, zachowując się w sposób, który zostanie zaakceptowany i pochwalony. Biorąc zaś pod uwagę, że autoprezentacja jest jednym ze sposobów na zyskanie aprobaty, ludzie mogą operować wywieranym wrażeniem, aby poczuć się lepiej. Model znoszenia negatywnych stanów sugeruje, że ludzie często zachowują się tak, by zneutralizować negatywne emocje i promować pozytywne. Prezentując taki obraz siebie, który sami cenią albo który wywoła pożądane reakcje otoczenia, mogą polepszyć swoje samopoczucie. LWW 59.

Inna forma regulowania emocji za pomocą autoprezentacji wiąże się z faktem, że w pewnych okolicznościach samo mówienie innym o sobie redukuje negatywne uczucia. Negatywne emocje stanowią motywację do opowiadania o sobie. LWW 59.

Czasami na przykład ludzie przesadnie wyrażają swoje emocje, aby mieć pewność, że inni prawidłowo odczytają ich uczucia. Ponieważ wyraz twarzy nie zawsze stanowi jednoznaczną informację, człowiek zaczyna operować wywieranym wrażeniem, żeby inni nie mogli się pomylić, interpretując jego reakcje. LWW 184.

Ponieważ zachowanie człowieka na co dzień jest sterowane przez dążenie do dobrych emocji, a unikanie złych, ludzie często idą na skróty, kiedy mogą zdobyć pozytywne uczucia tanim kosztem. Samooszukiwanie i wyolbrzymiona samoocena zaliczają się do kategorii takich skrótów. BZK 234.

Polecane książki

• F. G. Zimbardo, R. L. Johnson, V. McCann: Psychologia. Kluczowe koncepcje, t. 2, Motywacja i uczenie się
• Dacher Keltner, Keith Oatley, Jennifer M. Jenkins: Zrozumieć emocje
• Mark Leary: Wywieranie wrażenia na innych. O sztuce autoprezentacji
• Inne książki na temat emocji
• Inne książki na temat autoprezentacji

Zobacz w słowniku

• Emocja
• Autoprezentacja
• Socjalizacja

Słownik: wykaz pojęć Bibliografia: wykaz skrótów