Socjalizacja (socialization)

Co to jest socjalizacja?

Socjalizacja (socialization) – proces rozpoczynający się w dzieciństwie, podczas którego nabywane są postawy, wartości, przekonania, zwyczaje, wzorce zachowań i skumulowana zostaje wiedza na temat własnej społeczności; następuje przez wychowywanie dzieci, edukację i modyfikację własnych zachowań, by dopasować się do wymagań otoczenia czy grupy, do której się należy. Suma wpływów intencjonalnych i nieintencjonalnych. Zob. też socjalizacja antycypacyjna. CS 689.

Socjalizacja – trwający całe życie proces takiego kształtowania wzorca zachowania, wartości, standardów, umiejętności, poglądów i motywów, by pasował do wzorców uważanych w danej społeczności za pożądane. PKK I 205, 267.

Poprzez wzajemne interakcje z rodzicami, rówieśnikami i innymi osobami, nauczyliśmy się, jak obchodzić się z ludźmi. Jest to zadanie rozwojowe zwane socjalizacją. Socjalizacja nie dokonuje się jednak tylko w dzieciństwie. Jest to trwający całe życie proces takiego kształtowania wzorca zachowania, wartości, standardów, umiejętności, poglądów i motywów, by pasował do wzorców uważanych w danej społeczności za pożądane. PKK I 205.

Wypisy z literatury psychologicznej

Perspektywa społeczno-kulturowa zakłada, że człowiek jest wytworem socjalizacji w konkretnej grupie społecznej, która z kolei pozostaje zanurzona w jakiejś szerszej kulturze. W różnych kulturach, a także w różnych grupach tej samej, szeroko pojętej kultury panują odmienne wartości, normy i wzorce postępowania. Stając się w miarę socjalizacji pełnym uczestnikiem jakiejś kultury, jednostka utożsamia się z tymi normami, a ich realizacja we własnym zachowaniu wyłania się jako warunek szacunku otoczenia i pozytywnej samooceny. WPS 23.

Jednak ludzie tej samej kultury podzielają zwykle podobne schematy – do tego stopnia, że przestają je w ogóle dostrzegać – socjalizacja zaś może być rozumiana jako proces nabywania struktur umysłowych charakterystycznych dla danej społeczności. Dopiero zetknięcie się z osobami z innej kultury uświadamia nam, że jakiś schemat w ogóle mamy, gdyż one maja inny schemat. WPS 74.

Cechy osobowości z największą pewnością pozwalają przewidywać, co zrobi człowiek, jeśli czynniki sytuacyjnie oddziałują z niewielką siłą, nie osłabiając różnic indywidualnych między ludźmi. Konformizm występuje wszędzie tam, gdzie człowiek żyje w ramach zorganizowanej społeczności, choć o nasileniu tego zjawiska decyduje charakter kultury, która socjalizuje człowieka w ten sposób, że są mniej lub bardziej skłonni reagować na oddziaływanie społeczne. MPS 303.

Czynniki osobowe takie jak aktualny nastrój również determinują zachowania prospołeczne. Jeśli ludzi dręczą wyrzuty sumienia, to chętnie proponują swoją pomoc, aby zmniejszyć poczucie winy lub odbudować pozytywny obraz siebie samego. Jeśli ludzie odczuwają przygnębienie, także często angażują się w pomoc ze względu na możliwość uzyskania wewnętrznych gratyfikacji. Nazywa się to efektem „czujesz się źle, ale czynisz dobrze”. Nie występuje on jednak w przypadku dzieci, ponieważ zdolność odczuwania satysfakcji z tego powodu, że zrobiło się dla kogoś coś dobrego, nabywana jest w miarę przebiegu socjalizacji. W końcu zachowaniami prospołecznymi rządzi również efekt odwrotny: „czujesz się dobrze, czynisz dobrze”. Ludzie szczęśliwi to ludzie pomagający. MPS 614.

Krótki przegląd antysemickich stron w Internecie ujawnia, że regularnie pojawiają się tam listy żydowsko brzmiących nazwisk właścicieli i dyrektorów najważniejszych mediów i przedsiębiorstw branży rozrywkowej, oraz głosy potępiające ich zgubny wpływ na „amerykańskie” życie. Oczywiście Żydzi są piętnowani także z innych powodów, ale przypuszczamy, że zagrożenie, jakie rzekomo stanowią dla głównego nurtu kultury chrześcijańskiej – z racji dostępu do potężnych narzędzi socjalizacyjnych – odgrywa ważną rolę. NSA 62.

Z powodu samej natury socjalizacji subiektywna tożsamość jest całością uzależnioną. Jest ona zależna od stosunków jednostki ze znaczącymi innymi, którzy mogą się zmienić albo zniknąć. BLS 147.

Proces socjalizacji polega na manipulowaniu zdolnością moralną, a nie na wytwarzaniu owej zdolności. BNZ 368.

Pewne typy ludzi są w efekcie wczesnej socjalizacji szczególnie skłonne do posługiwania się stereotypami i do projekcji – nieświadomego przypisywania innym własnych pragnień i żalów. W słynnym badaniu z lat czterdziestych Theodor Adorno i jego współpracownicy zdiagnozowali typ charakterologiczny nazwany osobowością autorytarną. Badacze ci skonstruowali kilka skal pomiarowych do określania stopnia uprzedzeń. Na przykład pytali badanych, czy zgadzają się, czy nie z wieloma twierdzeniami wyrażającymi silne antysemickie poglądy. Osoby, u których zdiagnozowano uprzedzenia wobec Żydów mieli też z reguły wrogie nastawienie do innych mniejszości. Badacze stwierdzili, że ludzie o osobowości autorytarnej są skrajnie konformistyczni, ulegli wobec przełożonych i aroganccy w stosunku do podwładnych. Wykazują też wysoką nietolerancję w kwestiach religijnych i seksualnych. GS 275-276.

Według Klein, zabawa dzieci stanowi najbardziej istotny środek ustanowienia symbolicznego związku między fantazją a rzeczywistością; wspólne bawienie się jest ważnym etapem w procesie socjalizacji. Marzenia sennego nie dzielimy z nikim, bawić się natomiast możemy we dwoje lub więcej osób. SMS 146.

Nie tylko sprytni marketingowcy i menedżerowie dostrzegają, jak silne może być oddziaływanie zasady wzajemności. Socjolodzy potwierdzają, że każdą społeczność cechuje poczucie zobowiązania do dawania, brania i odpłacania się. Wyrasta ono ze złotej reguły etycznej, rządzącą każdą ludzką wspólnotą, która w procesie socjalizacji uczy nas, byśmy czynili ludziom to, co chcemy, aby oni nam uczynili. Zauważ, że złota reguła nie nakazuje, czynić innym tego, co oni nam uczynili, natomiast zachęca, byśmy sami zrobili pierwszy krok. To właśnie ten pierwszy krok – najpierw coś dać zamiast brać – tak umiejętnie zademonstrował pastor Steel w swej po mistrzowsku wdrożonej strategii wywierania wpływu. CMW 182-183.

Dla Freuda kształtowanie się tożsamości seksualnej i socjalizacja podporządkowane są figurze ojcowskiej (prymatowi fallusa i ojcowskiego superego). Béla Grunberger i Heinz Kohut za centralną ikonę uznają mit Narcyza, a głównym dramatem staje się dla nich cierpienie związane z poczuciem własnej wartości, która jest dla jednostki podstawową wartością. Teoria i technika analizy służą przede wszystkim rozumieniu i leczeniu zaburzeń narcystycznych. Dla Melanie Klein z kolei główną ikoną jest Madonna z Dzieciątkiem, dramatem zaś – psychotyzacja intra- i interpsychiczna. Najważniejsza figura to figura macierzyństwa. Teoria i technika terapii koncentrują się na rozumieniu i leczeniu zaburzeń psychotycznych i dziecięcych. Dla Donalda Winnicotta główną ikona jest matka i dziecko wsparte przez osobę ojca. Ojciec pełni funkcję utrójkątowienia wczesnej relacji matka-dziecko, a cierpienie dziecka wynika z zaburzeń tych wzajemnych więzi. WTP 236.

Opisywane powyżej badania wskazują, że postawy utajone mogą być nabywane wskutek wczesnych doświadczeń, być efektem automatycznych mechanizmów faworyzacji „swoich”, powstawać w rezultacie automatycznego warunkowania czy skojarzeń kulturowych. Postawy jawne z kolei, jak sugerują to badania Baron i Banaji, podlegają socjalizacji. Jawna postawa staje się ekspresją takich stanów, które świadomy podmiot pragnie wyrażać w zgodzie ze swoimi prywatnymi lub publicznymi standardami. DTP 53.

Kontakt fizyczny sprzyja uwalnianiu dających poczucie przyjemności endorfin. Dotyk ma również wpływ na rozwój fizyczny. Psycholog rozwojowa  z Uniwersytetu Miami, Tiffany Field po raz pierwszy eksperymentowała z masażem wcześniaków w 1986 roku i zauważyła, że codzienny masaż skutkował szybszym przyrostem wagi. W następstwie epokowego odkrycia Field, dalsze badania ujawniły szerszy wachlarz korzyści wynikający z dotyku, do których zalicza się szybszy rozwój intelektualnym poprawę funkcjonowania układu pokarmowego, poprawę krążenia i spadek produkcji hormonów stresu. Bez wątpienia bliski wzajemny związek z kochającym dorosłym stanowi dla dziecka pierwszy krok w kierunku zdrowego rozwoju fizycznego i normalnej socjalizacji. PKK I 178.