Uogólniona fobia społeczna

We współcześnie obowiązującej, piątej wersji systemu klasyfikacyjnego DSM, fobia społeczna (opatrzona sygnaturą 300.23), określona także mianem zaburzenia w postaci lęku społecznego, definiowana jest jako silny i uporczywy strach przed sytuacjami społecznymi lub przed publicznym wystąpieniem. Znalezienie się w którejś z takich sytuacji prawie zawsze wywołuje natychmiastową reakcję lękową, jednakże diagnoza właściwa jest tylko wtedy, gdy lęk wyraźnie przeszkadza danej osobie w codziennym życiu lub powoduje jej silne cierpienie. W poprzedniej wersji DSM  wyodrębniono  dwie postacie tego zaburzenia – specyficzną i uogólnioną. Specyficzna fobia społeczna przejawia się lękiem przed konkretnymi sytuacjami jednego typu, np. występowaniem publicznym, pisaniem lub jedzeniem w publicznych miejscach, oddawaniem moczu w publicznej toalecie. Osoby z tą przypadłością bądź unikają takich sytuacji, bądź odczuwają w nich bardzo silny stres. Osoby cierpiące na uogólnioną postać fobii społecznej obawiają się większości sytuacji społecznych, zarówno wymagających wystąpień publicznych, jak i wszelkiego typu kontaktów międzyludzkich. MCTU.

Fobia społeczna (społeczne zaburzenie lękowe). Jest to rodzaj intensywnego niepokoju wyodrębniony spośród fobii swoistych, który dotyczy zawstydzenia lub upokorzenia w obecności innych osób. Fobia społeczna to częste zaburzenie. WWS 35.

Fobia swoista (specyficzna). Jakie uczucia budzą w tobie duże wysokości, pająki, węże, igły czy latanie samolotem? Jeśli bardzo je lubisz, to jesteś wyjątkowo nietypowym człowiekiem. Większość ludzi potrafi wskazać jakieś przedmioty czy sytuacje, które przyprawiają ich o nieprzyjemny dreszcz, jeżeli jednak pewne przedmioty lub sytuacje budzą w tobie nieznośny niepokój i jesteś w stanie podjąć nadludzki wysiłek, aby uniknąć kontaktu z nimi, to można podejrzewać, że cierpisz na fobię swoistą. Fobie swoiste łącznie stanowią najczęściej występujące zaburzenie lękowe. WWS 33-34.

Najczęściej spotykaną fobią społeczną jest strach przed publicznym przemawianiem. W istocie jest to najczęstsza postać fobii w ogóle, która dotyka aktorów, mówców, ludzi, którzy ze względów zawodowych muszą wygłaszać prezentacje, oraz uczniów, którzy muszą przemawiać przed klasą. Fobia publicznego przemawiania występuje w dużej części populacji i jest w takim samym stopniu rozpowszechniona wśród mężczyzn i kobiet.
Do innych typowych postaci fobii społecznej należą:
– strach przed uczestnictwem w zebraniach lub wszelkich spotkaniach grupowych;
– strach przed oceną ze strony innych;
– strach przed zarumienieniem się lub drżeniem w obecności innych osób;
– strach przed zadławieniem się lub rozsypaniem/rozlaniem jedzenia podczas spożywania posiłku w miejscu publicznym;
– strach przed byciem obserwowanym w pracy;
– strach przed pisaniem lub podpisywaniem dokumentów w obecności innych;
– strach przed tłumem;
– strach przed egzaminami;
– strach przed rozmową z innymi ludźmi;
– strach przed znalezieniem się w grupie ludzi lub rozmową z nimi w ogóle (przykład uogólnionego społecznego zaburzenia lękowego, opisanego poniżej). BLF 28.

Niekiedy fobia społeczna jest mniej swoista i obejmuje uogólniony strach przed każdą sytuacją społeczną lub grupową, w której czujemy, że możemy być obserwowani lub oceniani. Kiedy twój strach dotyczy szerokiego zakresu sytuacji (np. inicjowanie rozmów, przebywanie w małej grupie ludzi, rozmowa z przełożonym, umawianie się na randki, chodzenie na przyjęcia lub po prostu bycie wśród ludzi), zaburzenie to określa się mianem uogólnionej fobii społecznej. BLF 28.

Etiologiczna odrębność wyszczególnionych  dwóch postaci fobii społecznej stała się przedmiotem wielu badań, których wyniki w wielu przypadkach nie są spójne. Przykładowo, podsumowując wyniki przeprowadzonych przez siebie badań, Sternberger, Turner, Beidel i Calhoun (1995) stwierdzili, iż uogólniona fobia społeczna związana jest z szerszymi problemami psychologicznymi, natomiast specyficzne fobie społeczne częściej poprzedzone są konkretnymi, traumatycznymi przeżyciami. MCTU.

U bliskich krewnych osób z uogólnioną fobią społeczną prawdopodobieństwo otrzymania diagnozy fobii społecznej jest większe niż w przypadku krewnych osób z odmianą specyficzną, u których prawdopodobieństwo to nie jest większe niż w przypadku krewnych osób nie dotkniętych tym zaburzeniem. Ponadto, krewni osób z odmianą uogólnioną cechują się większym prawdopodobieństwem obciążenia tą właśnie odmianą. MCTU.

Próby nawiązania bliższej, pełnej sympatii i pozytywnych emocji relacji, czynione przez partnerów interakcji, zagrażają negatywnemu obrazowi siebie, jaki posiadają osoby cierpiące na uogólnioną postać fobii społecznej, skłaniając je tym samym do wycofania się. Ponadto, osoby dotknięte fobią mogą przejawiać zachowania, które nieodwracalnie zniechęcają innych ludzi do wchodzenia z nimi w bliższe reakcje. Przykładowo, mogą wyrażać wątpliwości dotyczące czyichś poglądów, unikać kontaktu wzrokowego lub mimicznie wyrażać dezaprobatę. Zachowania te mogą następnie zostać zinterpretowane przez partnerów interakcji jako konsekwencja ich własnych zachowań, doprowadzając do  powstania poczucia własnej nieatrakcyjności towarzyskiej itp. oraz oczekiwań dystansu ze strony innych w takich sytuacjach. Można by zatem mówić o pewnej „zaraźliwości” fobią społeczną. MCTU.