Czytanie w myślach (mind-reading)
Co to jest czytanie w myślach?
Czytanie w myślach (mind-reading) – czynność lub proces rozpoznawania myśli drugiej osoby, jak w telepatii albo w codziennym funkcjonowaniu teorii umysłu. CS 111. Teoria umysłu (theory of mind, ToM) – intuicyjne rozumienie zarówno własnych stanów umysłu, jak i odmienności stanów umysłu innych, włączając w to myśli i przekonania. U ludzi rozwija się stopniowo, poczynając od bardzo wczesnych etapów życia: w wieku 3 lat dzieci zazwyczaj mają już dobrze rozwiniętą teorię umysłu, chociaż w tym wieku nie potrafią jeszcze zrozumieć, że ludzkie przekonania mogą być błędne. 3-latki otwierając pudełko z czekoladkami czy cukierkami, w którym – wbrew oczekiwaniom, są ołówki, okazują zdziwienie; jednak uparcie twierdzą, że zanim pudełko zostało otwarte, zarówno inne osoby, jak i one same były przekonane, że są w środku właśnie ołówki. Badania wykazują, że w pełni rozwinięta teoria umysłu występuje jedynie u ludzi. U osób z zaburzeniem autystycznym zdolność rozumienia stanów umysłowych i tego, jak stany umysłowe rządzą zachowaniem, jest poważnie zaburzona. Bez rozwiniętej teorii umysłu zachowania społeczne są zakłócone i załamuje się zasada kooperacji. Koncepcja teorii umysłu została wprowadzona przez amerykańskich psychologów i badaczy naczelnych, Davida Premacka (ur. 1925) i Guy’a Woodruffa, w czasopiśmie „The Behavioral and Brian Sciences”, 1978. Specyficzna nieumiejętność doceniania stanów umysłu innych osób nazywana jest ślepotą umysłu. CS 763-764.
Wypisy z literatury psychologicznej
Istnieje kilka kategorii pochopnych wniosków. Zdarza nam się czytać w myślach, przepowiadać przyszłość, zakładać najgorsze scenariusze (katastrofizajca) i brać najróżniejsze sprawy do siebie (personalizacja). BZA 100.
Czytamy w myślach wtedy, kiedy próbujemy bez pytania zgadywać, co inni ludzie myślą lub czują. To niezwykle częsty błąd logiczny. Nazywamy go błędem w myśleniu, ponieważ błędne domysły przeważnie opierają się na emocjach, a nie faktach. Patrzymy na kogoś i wyciągamy pochopne wnioski na podstawie jego wyglądu czy ubioru. Osoba ta może nam przypominać kogoś znajomego, kto podobnie wygląda i się zachowuje, zakładamy więc, że tak samo myśli i czuje. Zdarza się też, że jeśli kogoś od dawna znamy, zaczynamy odruchowo zakładać, że wiemy, co ma w głowie. Miewamy rację. To utwierdza nas w przekonaniu, że możemy ufać swojej „intuicji”. Tymczasem czytanie w myślach to błąd, który przysporzy nam problemów, jeśli na jego podstawie zaczniemy działać, a potem okaże się, że jednak się pomyliliśmy. BZA 100.
Czytanie w myślach wiąże się z przekonaniem, że wiemy, co myśli lub czuje druga osoba, choć nie rozmawiamy z nią o tym bezpośrednio. Zniekształca ono nasz model świata, gdyż nieodmiennie prowadzi do formułowania błędnych wniosków. Jest związane z procesem zwanym projekcją – z oczekiwaniem, że inni ludzie czują i reagują tak samo jak my. Osoba czytająca w myślach nie obserwuje ani nie słucha wystarczająco uważnie, aby zauważyć, że inni doświadczają świata w odmienny sposób. SKP 117.
Jeśli masz skłonność do wyciągania nieuzasadnionych wniosków, oznacza to, że robisz jedna z dwóch rzeczy: czytasz w myślach albo popełniasz błąd jasnowidzenia. Czytając w myślach, zakładasz, że zachowanie ludzi wobec ciebie odzwierciedla ich negatywne odczucia co do twojej osoby. Formułujesz tego rodzaju interpretacje, mając niewiele informacji o faktach bądź nie mając ich wcale. Na przykład podczas spotkania z koleżanką, która jest mało rozmowna, zamiast założyć, że koleżanka ma zły dzień albo jest pochłonięta własnymi myślami, stwierdzasz: „Nie rozmawia ze mną, bo mnie nie lubi”. Jest to jedna z form wyciągania nieuzasadnionych wniosków. Z kolei błąd jasnowidzenia [przepowiadania przyszłości] oznacza, że przewidujesz negatywny obrót spraw. Malujesz wszystko w czarnych barwach, myślisz, że nie czeka cię nic dobrego, a twój los jest już przesądzony. Szymon popełnił ów błąd po rozmowie z szefem: przewidywał, że zostanie zwolniony, choć przełożony o tym nie wspomniał. Choć reprymenda od szefa z pewnością nie należy do pozytywów, to jednak nie oznacza automatycznego wyrzucenia z pracy. Kiedy popełniasz błąd jasnowidzenia, z góry zakładasz, że ziści się najgorszy możliwy scenariusz, nie biorąc pod uwagę innych ewentualności. GUM 117-118.
Słownik: wykaz pojęć Bibliografia: wykaz skrótów
Dodaj komentarz