Spis treści
Kim są poszukiwacze doznań?
Poszukiwacze doznań (z ang. sensation seekers) to osoby, które cechuje wyjątkowe dążenie do poszukiwania intensywnych wrażeń, nowości i ryzykownych doświadczeń. W psychologii termin ten został spopularyzowany przez amerykańskiego psychologa Marvina Zuckermana, który w latach 60. XX wieku opracował skalę mierzącą skłonność do poszukiwania doznań – Sensation Seeking Scale (SSS).
Definicja poszukiwania doznań
Poszukiwanie doznań to cecha osobowości, która obejmuje dążenie do nowych, zróżnicowanych, złożonych i intensywnych wrażeń oraz doświadczeń. Cechuje je chęć podejmowania ryzyka fizycznego, społecznego, prawnego lub finansowego w celu osiągnięcia satysfakcji z tych doznań. Ludzie o wysokim poziomie poszukiwania doznań są często gotowi zaangażować się w działania ryzykowne, takie jak sporty ekstremalne, eksperymentowanie z używkami czy podejmowanie wyzwań społecznych. Zuckerman uważał, że różnice w tej cesze wynikają z poziomu wrażliwości na stymulację, co prowadzi do większej potrzeby doznań u niektórych osób.
Poszukiwacze doznań – w teorii Marvina Zuckermana określa się tak ludzi posiadających biologiczna potrzebę silniejszej niż u większości z nas stymulacji. PKK II 48.
Cztery wymiary poszukiwania doznań
Marvin Zuckerman wyróżnił cztery główne wymiary poszukiwania doznań:
- Thrill and Adventure Seeking (TAS) – poszukiwanie dreszczyku emocji poprzez angażowanie się w ryzykowne, ekscytujące aktywności, takie jak skoki spadochronowe, nurkowanie, wyścigi.
- Experience Seeking (ES) – dążenie do nowych doświadczeń w sferze psychologicznej, artystycznej, intelektualnej. Osoby o wysokim ES preferują niestandardowe formy rozrywki, podróże w nieznane miejsca, poznawanie odmiennych kultur.
- Disinhibition (DIS) – skłonność do poszukiwania rozrywki poprzez uwolnienie się od norm społecznych, np. w formie imprezowania, spożywania alkoholu czy zażywania substancji psychoaktywnych.
- Boredom Susceptibility (BS) – wrażliwość na monotonię i niską stymulację. Osoby z wysokim poziomem BS szybko odczuwają znudzenie rutyną i szukają bardziej intensywnych bodźców.
Przyczyny poszukiwania doznań
Wiele badań wskazuje, że poszukiwanie doznań ma silne podłoże biologiczne. Zuckerman sugerował, że osoby o wysokim poziomie tej cechy mają niższy poziom tzw. arousal (pobudzenia), co sprawia, że potrzebują bardziej intensywnych bodźców, aby osiągnąć stan optymalnego pobudzenia. Badania neurologiczne wykazały, że osoby te mogą mieć niższy poziom neuroprzekaźnika – serotoniny, co może zwiększać ich skłonność do podejmowania ryzyka.
Oprócz aspektów biologicznych, poszukiwanie doznań może być także związane z czynnikami środowiskowymi, takimi jak wychowanie, wpływ rówieśników, a także kultura, która promuje ryzyko i poszukiwanie adrenaliny.
Poszukiwanie doznań a zdrowie psychiczne
Z jednej strony poszukiwanie doznań może prowadzić do pozytywnych doświadczeń – daje możliwość rozwoju osobistego, odkrywania nowych zainteresowań, a nawet zwiększa poczucie życiowej satysfakcji. Osoby te często są kreatywne, otwarte na zmiany i gotowe na podejmowanie wyzwań.
Z drugiej strony, skłonność do ryzyka może wiązać się z negatywnymi konsekwencjami. Poszukiwacze doznań są bardziej narażeni na uzależnienia, wypadki czy problemy z prawem. Badania pokazują również, że osoby o wysokim poziomie poszukiwania doznań mogą być bardziej podatne na impulsywne zachowania i trudności w kontrolowaniu emocji, co może prowadzić do problemów psychicznych, takich jak zaburzenia nastroju czy zaburzenia lękowe.
Poszukiwanie doznań w różnych fazach życia
Poziom poszukiwania doznań może zmieniać się w ciągu życia. Zazwyczaj najwyższy poziom tej cechy obserwuje się w okresie adolescencji i wczesnej dorosłości, kiedy młodzi ludzie częściej eksperymentują z nowymi formami aktywności i podejmują większe ryzyko. Z wiekiem, w miarę jak stabilizują się życie zawodowe i rodzinne, poziom poszukiwania doznań zwykle spada. Niemniej jednak, niektórzy ludzie mogą zachować tę cechę przez całe życie, co często objawia się poprzez chęć angażowania się w nowe wyzwania nawet w starszym wieku.
Podsumowanie
Poszukiwacze doznań to osoby, które mają silną potrzebę odkrywania nowych, intensywnych doświadczeń, często wiążących się z ryzykiem. Chociaż może to prowadzić do wielu pozytywnych doświadczeń, niesie też za sobą pewne zagrożenia. Badania wskazują, że skłonność do poszukiwania doznań wynika zarówno z uwarunkowań biologicznych, jak i środowiskowych, a jej poziom może zmieniać się na przestrzeni życia.
Materiały uzupełniające
Wypisy z literatury psychologicznej
Nauka odkryła istnienie w mózgu dwóch rozdzielnych systemów emocjonalnych. Jeden, układ szybkiego reagowania, działa przede wszystkim na poziomie nieświadomym i zależy od głębokich struktur układu limbicznego, głównie ciała migdałowatego. Drugi obejmuje świadome przetwarzanie w korze mózgowej. W skład emocji wchodzą także zmiany fizjologiczne pojawiające się w odpowiedzi na informacje przesyłane przez autonomiczny układ nerwowy i układ hormonalny. PKK II 105.
Zrozumienie, w jaki sposób działają te dwa niezależne układy emocjonalne, dało podstawy do rozwikłania kilku kontrowersji dotyczących roli reakcji fizjologicznych i procesów poznawczych w emocjach – szczególnie zaś wzajemnego oddziaływania reakcji fizjologicznych, procesów poznawczych i uczuć towarzyszących emocji. Funkcja odwróconego U opisuje złożone związki między pobudzeniem a poziomem wykonania zadania: zwiększenie pobudzenia poprawia wykonanie zadania, ale tylko do chwili osiągnięcia optymalnego poziomu pobudzenia, który zależy od złożoności zadania. Poszukiwacze doznań mają szczególnie wysokie zapotrzebowanie na pobudzenie. PKK II 105.
Ale też człowiek jest „niezmordowanym poszukiwaczem rozkoszy” – nie pamiętam już, od kogo zapożyczyłem tę jakże trafną sentencję – przeto każdy akt rezygnacji z raz już dokonanej rozkoszy przychodzi mu z trudem. FDS 119.
Emocja (emotion) – krótkotrwały stan psychiczny o charakterze oceniającym, afektywnym bądź intencjonalnym, w tym zadowolenie, smutek, wstręt oraz inne uczucia wewnętrzne. Zob. też afekt, teoria Cannona-Barda, teoria oceny poznawczej, teoria Jamesa-Langego, teoria konstruktów osobistych, emocje podstawowe. Por. nastrój. (łac. e- od + movere, motum ruszać + -ion na oznaczenie akcji, procesu lub stanu). CS 192.
Emocja – czteroczęściowy proces obejmujący pobudzenie fizjologiczne, subiektywne odczucia, interpretację (ocenę) poznawczą i ekspresję behawioralną. Emocje pomagają organizmom radzić sobie z ważnymi zdarzeniami. PKK II 25.
Polecane książki
Zobacz także
Słownik: wykaz pojęć Bibliografia: wykaz skrótów