Spis treści

Czym jest psychoterapia sensomotoryczna?

Psychoterapia sensomotoryczna (Sensorimotor Psychotherapy) to specyficzne podejście terapeutyczne, które łączy aspekty tradycyjnej psychoterapii z pracą nad ciałem, skoncentrowaną na doświadczaniu i przetwarzaniu emocji przez ciało. To podejście zostało stworzone przez Pat Ogden w latach 80. i wywodzi się z integracji psychoterapii somatycznej oraz teorii przetwarzania traumy.

Definicja i założenia

Psychoterapia sensomotoryczna koncentruje się na pracy z ciałem jako źródłem informacji o emocjach i traumach. Zgodnie z tym podejściem, trudne doświadczenia i traumy mogą nie być w pełni przetwarzane w umyśle, a ich skutki często są zapisane w ciele w postaci napięć mięśniowych, dysfunkcji ruchowych czy innych somatycznych objawów. Praca terapeutyczna polega na „czytaniu” sygnałów ciała, pracy nad ich regulacją i integrowaniu ich z emocjami oraz myślami pacjenta.

Psychoterapia sensomotoryczna (Sensorimotor Psychotherapy)

Podstawową zasadą psychoterapii sensomotorycznej jest uznanie, że umysł i ciało są nierozerwalnie połączone. Często psychologiczne traumy i nieprzepracowane emocje manifestują się w ciele, co może prowadzić do chronicznego stresu, bólu czy zaburzeń psychosomatycznych. Terapia ta polega więc na odkrywaniu i integrowaniu tych fizycznych odpowiedzi ciała z psychologicznym doświadczeniem pacjenta.

Podstawowe elementy

Świadomość ciała: Kluczowym aspektem terapii jest rozwijanie u pacjenta świadomości własnego ciała. Terapeuta pomaga pacjentowi zauważać subtelne zmiany w ciele – takie jak napięcia mięśniowe, zmiany w oddychaniu czy mikroruchy – które mogą być związane z reakcjami emocjonalnymi lub traumatycznymi.
Praca nad zasobami ciała: W terapii pacjenci uczą się rozpoznawać zasoby ciała, które mogą pomóc w regulacji emocji. Może to obejmować techniki oddechowe, zmianę postawy ciała czy techniki relaksacyjne, które pozwalają na lepsze radzenie sobie z trudnymi emocjami.
Ruch i ekspresja ciała: W psychoterapii sensomotorycznej zwraca się uwagę na sposób, w jaki ciało porusza się i reaguje na stresujące wydarzenia. Pacjenci są zachęcani do eksploracji swojego ruchu i pracy nad tym, jak mogą zmienić lub poprawić swoją fizyczną odpowiedź na stres.
Integracja emocjonalna: Psychoterapia sensomotoryczna skupia się również na integracji emocji i ciała. Terapeuci pomagają pacjentom łączyć swoje fizyczne odczucia z ich myślami i emocjami, co prowadzi do pełniejszego przetworzenia traumy czy konfliktów emocjonalnych.

Zastosowanie psychoterapii sensomotorycznej

Psychoterapia sensomotoryczna znajduje zastosowanie w leczeniu różnych zaburzeń psychicznych, ale szczególnie skuteczna okazała się w pracy z osobami, które doświadczyły traumy. Osoby zmagające się z zespołem stresu pourazowego (PTSD), depresją, lękiem, czy też zaburzeniami somatycznymi, często korzystają z tego podejścia. Psychoterapia sensomotoryczna daje możliwość pracy z traumą, która nie zawsze może być w pełni przetworzona na poziomie werbalnym – ciało często pamięta to, co umysł próbuje wyprzeć lub zapomnieć.

Przykład sesji terapeutycznej

Podczas sesji terapeutycznej pacjent może pracować zarówno z myślami, jak i sygnałami z ciała, które pojawiają się w trakcie rozmowy o trudnych przeżyciach. Terapeuta może zapytać pacjenta, co czuje w swoim ciele, gdy mówi o danym doświadczeniu – czy pojawia się napięcie w ramionach, czy oddech się zmienia. Następnie pacjent może być poproszony o eksplorację tych sygnałów poprzez ruch lub zmianę postawy, co może pomóc w uwolnieniu skumulowanego napięcia.

Zalety psychoterapii sensomotorycznej

Zintegrowane podejście: Łączy pracę nad umysłem i ciałem, co pozwala na pełniejsze przetwarzanie traumy i emocji.
Praca z ciałem: Zwraca uwagę na sygnały płynące z ciała, które często są ignorowane w tradycyjnej terapii werbalnej.
Praktyczne narzędzia: Pacjenci uczą się technik, które mogą stosować poza sesjami terapeutycznymi, co wzmacnia ich zdolność do radzenia sobie z trudnymi emocjami na co dzień.
Skuteczność w leczeniu traumy: Terapia ta jest szczególnie skuteczna dla osób, które doświadczyły traumy, w tym dzieci, dorosłych oraz weteranów wojennych.

Wypisy z literatury psychologicznej

Psychoterapia sensomotoryczna zawiera interwencje zorientowane na ciało. To unikatowa metoda zakresie teorii i praktyki psychologii somatycznej, oparta na wiedzy z zakresu neurobiologii, neuronauki oraz badań nad traumą i przywiązaniem. Psychologia sensomotoryczna, często nazywana „zorientowaną na ciało terapią mówioną”, łączy teorie i techniki terapii kognitywnej, afektywnej oraz psychodynamiczne z bezpośrednimi interwencjami somatycznymi, takimi jak pomaganie pacjentom w zyskaniu świadomości własnego ciała, śledzenie odczuć somatycznych oraz wdrażaniu działań fizycznych, które sprzyjają poczuciu wzmocnienia i kompetencji. OFP 14.

Co to jest psychoterapia sensomotoryczna

Informacje zapisane w ciele to w psychoterapii przeważnie niedostatecznie wykorzystane źródło. Niewiele programów kształcenia w zakresie psychologii klinicznej czy poradnictwa psychologiczno-pedagogicznego koncentruje się na czerpaniu z mądrości ciała w celu usprawniania zmiany terapeutycznej, przez co terapeuci zmuszeni są polegać głównie na narracji werbalnej pacjenta. A jednak opowieść zawarta w „narracji somatycznej” – gestach postawie, prozodii, wyrazie twarzy, spojrzeniu i ruchach – może być nawet bardziej znacząca niż historia opowiadana za pomocą słów. Ta niewerbalna mowa odzwierciedla i podtrzymuje ukryte procesy, ukształtowane w mózgu i ciele jeszcze nawet przed nabyciem umiejętności posługiwania się językiem. OFP 13.

Ekspresja somatyczna [cielesna] wyraża znaczenia i oczekiwania, które nie dość, że wpływają na sposób wyrażania treści, to jeszcze mogą w znacznym stopniu determinować treść. Pomijanie ciała w postępowaniu terapeutycznym jest, w moim rozumieniu, niefortunnym przeoczeniem pozbawiającym pacjentów tak bardzo potrzebnej im drogi do samopoznania i zmiany. OFP 13.

W kontekście terapii skoncentrowanej na przywiązaniu psychoterapia sensomotoryczna uczy klinicystów zainteresowania tym, w jaki sposób ciało przechowuje spuściznę traumy i nieprawidłowości przywiązaniowych i jak pomóc pacjentom w zmienianiu tej spuścizny poprzez świadomość somatyczną oraz ruch. Zarówno terapeuci, jak i pacjenci odkryją, że naturalna mądrość ciała może być wykorzystywana jako podstawowe źródło w praktyce klinicznej. OFP 14.

Terapeuci uczą pacjentów dostrzegania relacji pomiędzy ciałem, przekonaniami oraz emocjami poprzez uzmysłowienie im, w jaki sposób ich reprezentacje „ja”, wyrażane w trakcie sesji terapeutycznej takimi słowami jak: „nie jestem dobry”, rzutują na wzorce odczuć, postawy, gestów, oddechu, chodu, pobudzenia autonomicznego i ruchu oraz jak je odzwierciedlają. Interwencje opisane w książce aktywnie angażują ciało, służąc zmianie nawyków w zakresie działań fizycznych oraz postaw, które zatrzymują pacjentów w przeszłości, i bardziej ujednoliconemu podejściu do terapii. OFP 14.

Psychoterapia sensomotoryczna – podsumowanie

Psychoterapia sensomotoryczna to podejście terapeutyczne, które integruje ciało i umysł, umożliwiając pacjentom głębsze przetwarzanie emocji i traum. Koncentruje się na świadomości ciała i pracy z somatycznymi odpowiedziami, co czyni ją szczególnie skuteczną w leczeniu traumy oraz zaburzeń emocjonalnych związanych z doświadczeniami zapisanymi w ciele.

Polecane książki

Zobacz także

Słownik: wykaz pojęć Bibliografia: wykaz skrótów