Spis treści

Co to jest regulacja somatyczna?

Regulacja somatyczna to pojęcie z zakresu psychologii, które odnosi się do sposobów, w jakie organizm reaguje na stresory zewnętrzne i wewnętrzne, zarządzając swoimi funkcjami fizjologicznymi, aby utrzymać równowagę. Często jest związana z pojęciem homeostazy, czyli zdolnością organizmu do utrzymywania stabilnych warunków wewnętrznych, takich jak temperatura ciała, ciśnienie krwi czy poziom hormonów, pomimo zmiennych warunków zewnętrznych. W kontekście psychologicznym regulacja somatyczna obejmuje również emocje, napięcie i stres, które mają wpływ na funkcjonowanie fizyczne jednostki.

Definicja regulacji somatycznej

Regulacja somatyczna to procesy, które umożliwiają organizmowi automatyczne dostosowywanie się do zmiennych warunków, zarówno w środowisku zewnętrznym, jak i wewnętrznym. Dzieje się to na poziomie autonomicznym, czyli bez świadomego udziału jednostki, i obejmuje układ nerwowy, hormonalny oraz inne układy odpowiedzialne za podtrzymywanie życia. Kluczową rolę w tym procesie odgrywa autonomiczny układ nerwowy (AUN), który dzieli się na dwie części: układ współczulny i przywspółczulny. Te dwa układy działają w przeciwnych kierunkach – współczulny aktywuje reakcje „walcz lub uciekaj”, a przywspółczulny odpowiada za stan relaksacji i regeneracji.

Regulacja somatyczna – praktyki wykorzystujące połączenie ciało-umysł, mające na celu regulowanie funkcji umysłu za pomocą aktywności fizycznej.

Związek regulacji somatycznej z emocjami

Emocje odgrywają istotną rolę w procesach regulacji somatycznej. Silne emocje, takie jak lęk, stres czy złość, mogą prowadzić do zmian w funkcjonowaniu fizjologicznym organizmu – przyspieszone bicie serca, podniesione ciśnienie krwi, napięcie mięśniowe. Z kolei pozytywne emocje, takie jak spokój czy radość, sprzyjają procesom regeneracji, aktywując układ przywspółczulny, który wspomaga trawienie, regenerację tkanek i obniża ciśnienie krwi.

Badania psychologiczne pokazują, że umiejętność zarządzania emocjami ma kluczowy wpływ na regulację somatyczną. Osoby, które są w stanie skutecznie radzić sobie ze stresem, mają lepszą kontrolę nad swoimi reakcjami fizjologicznymi, co przekłada się na ogólny stan zdrowia. Przykładem może być technika mindfulness, która uczy świadomego doświadczania i akceptowania emocji, co w efekcie prowadzi do obniżenia poziomu stresu i lepszego samopoczucia fizycznego.

Skutki zaburzeń w regulacji somatycznej

Dysfunkcje w procesach regulacji somatycznej mogą prowadzić do różnorodnych problemów zdrowotnych. W sytuacji, gdy organizm nie jest w stanie efektywnie zarządzać swoimi reakcjami fizjologicznymi, może dojść do przewlekłego stresu, który z czasem obciąża układ sercowo-naczyniowy, układ trawienny czy odpornościowy. Przykładem może być zaburzenie lękowe, gdzie nieustanne pobudzenie układu współczulnego prowadzi do objawów somatycznych, takich jak napięcie mięśniowe, bóle głowy, problemy ze snem czy zaburzenia trawienia.

Wpływ interwencji psychologicznych na regulację somatyczną

Psychologiczne interwencje, takie jak terapia poznawczo-behawioralna (CBT) czy biofeedback, mogą wspierać procesy regulacji somatycznej. CBT pomaga w identyfikacji i modyfikacji negatywnych myśli i przekonań, które mogą nasilać stres, podczas gdy biofeedback uczy świadomego wpływania na reakcje fizjologiczne poprzez monitorowanie i kontrolowanie takich wskaźników, jak rytm serca, napięcie mięśniowe czy temperatura ciała. Obie techniki pomagają w przywracaniu równowagi somatycznej, redukując negatywne skutki stresu i poprawiając samopoczucie psychiczne i fizyczne.

Podsumowanie

Regulacja somatyczna w ujęciu psychologicznym jest kluczowym mechanizmem, który umożliwia organizmowi adaptację do zmieniających się warunków i utrzymanie równowagi. Zrozumienie, jak emocje wpływają na funkcjonowanie fizjologiczne, oraz umiejętność zarządzania stresem mogą znacząco wpłynąć na poprawę zdrowia i samopoczucia. Wspieranie procesów regulacji somatycznej za pomocą technik terapeutycznych może przyczynić się do redukcji objawów somatycznych i poprawy jakości życia.

Wypisy z literatury psychologicznej

Dysponując regulacją somatyczną, nie musimy myśleć o spowalnianiu akcji serca, ułatwianiu trawienia czy zmniejszaniu potliwości. Funkcji tych i tak zazwyczaj nie da się zbyt skutecznie regulować umysłem. Są to zadania ciała. Przez miliony lat ewoluowaliśmy tak, aby nasze organizmy dysponowały precyzyjną i automatyczną reakcją. Tak więc dzięki regulacji somatycznej działamy w zgodzie z ewolucją. Używamy ciała, aby je leczyć. W tym procesie układ ciało-umysł przechodzi od stresu i uczucia przytłoczenia do czujności i spokoju. Centralnym elementem naszego doświadczenia staje się poczucie obecności, bezpieczeństwa i zadowolenia. LON 26.

Podejście somatyczne wykorzystuje przede wszystkim mądrość ciała – umysł odgrywa tu drugorzędna rolę. Wykorzystujemy je, by zregenerować się po stresie, lęku i uczuciu przytłoczenia, które obecne były w naszych ciałach. To podstawa narzędzia MRB (mind-body reset). Jak już mówiłam, nie tylko myślimy o stresie i lęku, ale także go odczuwamy. Nasze serce, płuca i żołądek nieświadomie komunikują się z rękoma, nogami, oczami i uszami regularnie przez cały dzień. To wszystko jest częścią skomplikowanego systemu, który ma na celu ocenę zagrożenia i ochronę przed zranieniem, zanim jeszcze zaczniemy myśleć o całej sytuacji. Dzieje się tak nawet wtedy, gdy nie zwracamy na to uwagi i w najmniejszym stopniu o tym nie myślimy. LON 22.

Kiedy ruch jest źródłem samoregulacji, ważne jest, aby naprawdę był dla ciebie przyjemny. Twoja radość jest najlepszym przewodnikiem. Nie musisz się forsować, wysilać ani doskonalić. Wystarczy znaleźć taki sposób poruszania się, który sprawi przyjemność mięśniom i kościom, skórze i oddechowi, całemu tobie. LON 162.

Ruch ma ogromną moc. Ruch połączony ze świadomością i skupieniem na tym, co w ciele jest OK, to bardzo cenne narzędzie dla wielu osób, które potrzebują większej samoregulacji. LON 166-167.

Musimy słuchać naszych instynktownych popędów i dawać sobie okazję do rozładowywania impulsów elektrycznych, które będą w nas pulsowały, jeśli pobudzony zostanie nasz system odpowiedzialny za przetrwanie. Może to oznaczać swobodne tłuczenie ręką w kierownicę po tym, jak inny samochód niebezpiecznie wciął się nam przed maskę. Można wyjść do osobnego pokoju po kłótni z partnerem i pozwolić ciału otrząsnąć się z tego wszystkiego, albo nawet kopnąć kanapę raz lub dwa (ale bez łamania sobie palców u stóp). Można też wyładować frustrację na szlaku turystycznym lub w trakcie biegania po okolicy. Profesor Sapolsky z Uniwersytetu Stanforda zaleca aktywność fizyczną jako czynny sposób rdzenia sobie ze stresem i skuteczną metodę zmiany naszych reakcji na stres. LON 179.

A gdybyś pozwolił sobie na reakcję na strach w zaciszu własnego domu? Lub pozwolił ciału „wychodzić” uczucia w trakcie wędrówki wśród przyrody? Być może poczułbyś ulgę, owinąwszy się w koc i zapewniwszy wsparcie żałobie lub smutkowi, który czujesz w duszy. Czasami takie ruchy bywają o wiele bardziej subtelne i występują bardziej na poziomie odczuwania niż działania. Pozwól, by twoje tkanki prowadziły cię do mikroruchów służących uldze – cyklów napięcia i ulgi, wahań ciepła i zimna, lub subtelnych wibracji przechodzących przez ciebie. Pamiętajmy: spokojnie, powoli, mniej znaczy więcej. LON 184.

Nauczenie języka ciała wymaga czasu, cierpliwości i praktyki, ale z pewnością da się zrobić. Wsłuchiwanie się w delikatne potrzeby fizyczne, pragnienia i wrażliwość będzie ci dobrze służyć na drodze do regulacji somatycznej. Niezależnie od tego, czy ruch ma służyć ukojeniu, tonizowaniu nerwu błędnego czy rozmrożeniu, mapa drogowa i wskazówki przydatne w powrocie do zdrowia będę w tobie. Narzędzie zawarte w tym rozdziale pomogą ci znaleźć drogę. Pamiętaj: podążaj za doznaniami ulgi, szukaj poczucia bezpieczeństwa i ufaj mięśniom, bo to one poprowadzą cię za rękę. LON 185.

Narzędzia zawarte w tej książce, a także w innych pozycjach poświęconych regulacji somatycznej, traktują ciało i umysł jak naczynia połączone, w których można dbać o spokój, dobre samopoczucie, witalność i uczucie ulgi. LON 187.

Polecane książki

Zobacz w słowniku

Regulacja somatyczna: tematyka pokrewna

Stres a ciało, emocje a zdrowie, zarządzanie stresem, układ nerwowy, homeostaza, techniki relaksacyjne, równowaga fizjologiczna, wpływ emocji na ciało, regulacja fizjologiczna, regulacja somatyczna.

Słownik: wykaz pojęć Bibliografia: wykaz skrótów

Regulacja somatyczna (somatic regulation)