Mania dysforyczna (dysphoric mania) - Psychologia Życia Codziennego

Spis treści

Co to jest mania dysforyczna?

Mania dysforyczna to stan psychiczny, który łączy objawy manii (typowe dla zaburzeń afektywnych dwubiegunowych, takich jak podwyższony nastrój, nadmierna energia, pobudzenie) z objawami dysforii, czyli uczuciem irytacji, frustracji, gniewu lub niepokoju. Jest to nietypowy rodzaj manii, który różni się od klasycznej, euforycznej manii, gdzie osoba zazwyczaj odczuwa euforię i podwyższony nastrój.

W manii dysforycznej, zamiast euforii, osoby doświadczają skrajnych wahań nastroju, które mogą obejmować napady gniewu, drażliwość, niepokój, a czasami nawet agresję. Osoby w tym stanie mogą zachowywać się impulsywnie, być bardzo pobudzone, ale ich ogólne doświadczenie jest negatywne i pełne napięcia.

Mania dysforyczna może prowadzić do trudności w funkcjonowaniu społecznym i zawodowym, a także zwiększać ryzyko działań autodestrukcyjnych. Często wymaga specjalistycznego leczenia, które może obejmować farmakoterapię oraz psychoterapię.

Definicja

Mania dysforyczna (dysphoric mania) – epizod manii, który łączy podwyższony poziom pobudzenia psychomotorycznego i nadmiernej energii z występowaniem dysforii, czyli uczucia drażliwości, niepokoju, gniewu i frustracji. W psychiatrii ten stan może być rozpoznawany jako mieszany epizod maniakalny, gdzie jednocześnie występują objawy manii (takie jak nadmierna aktywność, impulsywność, zmniejszona potrzeba snu) oraz objawy charakterystyczne dla depresji, głównie negatywne emocje i napięcie psychiczne. Mania dysforyczna może towarzyszyć chorobie afektywnej dwubiegunowej i często wymaga złożonego leczenia farmakologicznego oraz psychoterapeutycznego.

Jakie są przyczyny manii dysforycznej?

Przyczyny manii dysforycznej nie są jednoznaczne, ale mogą być związane z kilkoma czynnikami:

Zaburzenia afektywne dwubiegunowe – Mania dysforyczna często występuje u osób z chorobą afektywną dwubiegunową (ChAD), szczególnie w typie I, gdzie pojawiają się epizody manii. W tym przypadku dysforia może być wywołana nagłymi zmianami nastroju i zaburzeniami chemii mózgu.
Zaburzenia neuroprzekaźników – Dysfunkcje w neuroprzekaźnikach, takich jak serotonina, dopamina czy noradrenalina, mogą powodować zaburzenia równowagi emocjonalnej, co prowadzi do stanów manii połączonej z irytacją i napięciem.
Stres i czynniki środowiskowe – Długotrwały stres, traumatyczne wydarzenia lub zaburzenia w relacjach interpersonalnych mogą nasilać objawy dysforii w trakcie epizodów manii.
Leki lub substancje psychoaktywne – Nadużywanie substancji, takich jak narkotyki, alkohol, a także niektóre leki (np. antydepresanty), może wywołać lub zaostrzyć epizod manii dysforycznej.
Czynniki genetyczne – Osoby z rodzinną historią zaburzeń afektywnych, w tym ChAD, mają wyższe ryzyko wystąpienia manii dysforycznej.

Podsumowując, mania dysforyczna jest złożonym zjawiskiem, które może wynikać z interakcji między czynnikami biologicznymi, psychologicznymi i środowiskowymi.

Jakie są sposoby leczenia manii dysforycznej?

Leczenie manii dysforycznej obejmuje podejście farmakologiczne oraz psychoterapeutyczne, dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Oto najczęstsze metody leczenia:

1. Farmakoterapia

Stabilizatory nastroju – Leki takie jak lit czy walproinian sodu są często stosowane w celu stabilizacji wahań nastroju i zapobiegania zarówno manii, jak i depresji.
Leki przeciwpsychotyczne – Nowoczesne leki przeciwpsychotyczne, takie jak olanzapina, arypiprazol czy kwetiapina, są stosowane w leczeniu objawów manii, zwłaszcza jeśli towarzyszą im objawy dysforyczne i pobudzenie.
Leki przeciwdepresyjne – Czasami są stosowane, choć ostrożnie, ponieważ mogą one wywoływać manie u osób z ChAD. Zazwyczaj podaje się je w połączeniu z stabilizatorami nastroju.
Benzodiazepiny – Mogą być stosowane krótko, aby złagodzić lęk i napięcie towarzyszące manii dysforycznej, jednak ze względu na ryzyko uzależnienia ich długotrwałe stosowanie jest ograniczone.

2. Psychoterapia

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) – Pomaga pacjentom zrozumieć wzorce myślenia i zachowania, które mogą nasilać objawy manii dysforycznej, oraz uczy technik radzenia sobie z emocjami.
Terapia interpersonalna – Koncentruje się na poprawie relacji z innymi i radzeniu sobie z konfliktami, które mogą wpływać na nasilenie objawów.
Psychoedukacja – Edukacja pacjenta oraz jego bliskich na temat zaburzeń afektywnych i manii dysforycznej, aby lepiej rozpoznawać objawy i skutecznie nimi zarządzać.

3. Wsparcie środowiskowe

Terapia rodzinna – Może pomóc w poprawie komunikacji i relacji rodzinnych, co bywa kluczowe w lepszym zrozumieniu i wsparciu osoby z manią dysforyczną.
Grupy wsparcia – Udział w grupach wsparcia z innymi osobami zmagającymi się z podobnymi problemami może przynieść ulgę i poczucie zrozumienia.

4. Styl życia

Higiena snu – Regularny, zdrowy sen jest kluczowy w zapobieganiu epizodom manii.
Redukcja stresu – Techniki relaksacyjne, takie jak medytacja, joga czy ćwiczenia oddechowe, mogą pomóc w zmniejszeniu napięcia.
Unikanie substancji psychoaktywnych – Ograniczenie alkoholu, narkotyków i niektórych leków może zmniejszyć ryzyko wywołania lub nasilenia objawów.

5. W skrajnych przypadkach

Hospitalizacja – Może być konieczna, jeśli mania dysforyczna zagraża zdrowiu lub bezpieczeństwu pacjenta lub innych.
Elektrowstrząsy (ECT) – Stosowane rzadko, zazwyczaj w przypadkach, gdy inne metody leczenia zawodzą, szczególnie w przypadku nasilonych epizodów maniakalnych z objawami psychotycznymi.

Leczenie manii dysforycznej jest długotrwałe i wymaga ścisłej współpracy z lekarzem psychiatrą oraz psychoterapeutą, aby osiągnąć stabilizację nastroju i poprawę jakości życia.

Polecane książki

Zobacz także

Słownik: wykaz pojęć Bibliografia: wykaz skrótów