Zaburzenie lękowe uogólnione (generalized anxiety disorder, GAD)

Czym jest zaburzenie lękowe uogólnione?

Uogólnione zaburzenie lękowe – zaburzenie psychiczne, cechujące się uporczywymi i ciągłymi doznaniami lęku, bez żadnej zewnętrznej przyczyny. PKK IV 133. 

Zaburzenie lękowe uogólnione – zaburzenie to cechuje częste i przesadne zamartwianie się rozmaitymi wydarzeniami i sytuacjami. Osoby nim dotknięte przeważnie dostrzegają, że wizja tego, iż sprawy w ich życiu przybiorą zły obrót, przytłacza je i stresuje, ale często nie potrafią wskazać konkretnych sytuacji, które budzą ich niepokój, ani konkretnych negatywnych konsekwencji, jakich się obawiają. Zaburzeniu lękowemu uogólnionemu nierzadko towarzyszą takie objawy somatyczne, jak kołatanie serca, zawroty głowy, pobudzenie ruchowe, drażliwość czy bezsenność. WWS 40.

Zespół lęku uogólnionego (zaburzenia lękowe uogólnione, generalized anxiety disorder, GAD) charakteryzuje się silnym poczuciem lęku lub obawy przed różnymi zdarzeniami lub działaniami, odczuwanym przez większość dni w ciągu ostatnich sześciu miesięcy. Według DSM-5 (American Psychiatric Association 2013) cechą tych zaburzeń jest również trudność w zapanowaniu nad lękiem. Rozpoznanie wymaga współistnienia co najmniej trzech spośród wymienionych poniżej objawów:
– niepokój lub nerwowość,
– łatwe męczenie się,
– trudności z koncentracją lub uczucie pustki w głowie,
– drażliwość,
– wzmożone napięcie mięśniowe,
– zaburzenia snu. RPB 184.

Uogólnione zaburzenie lękowe charakteryzuje się przewlekłym lękiem, który utrzymuje się co najmniej sześć miesięcy, ale nie towarzyszą mu napady paniki, fobie czy obsesje. Po prostu doświadczasz uporczywego lęku i zamartwiania się bez dodatkowych objawów innych zaburzeń lękowych. Aby otrzymać rozpoznanie uogólnionego zaburzenia lękowego, twój lęk i zamartwianie się muszą skupiać się na co najmniej dwóch stresujących sferach życiowych (takich jak finanse, relacje z innymi, stan zdrowia, problemy w pracy lub z nauką w szkole) przez większość dni w okresie sześciu miesięcy. Jeśli zmagasz się z uogólnionym zaburzeniem lękowym, z reguły masz dużo zmartwień i spędzasz wiele czasu na martwieniu się. Mimo to z trudem panujesz nad swoimi obawami. Ponadto intensywność i częstość zamartwiania się są zawsze niewspółmierne są zawsze niewspółmierne do rzeczywistego prawdopodobieństwa wystąpienia budzących strach zdarzeń. BLF 34-35.

Oprócz częstego, trudnego do opanowania zamartwiania się do rozpoznania uogólnionego zaburzenia lękowego konieczne jest stwierdzenie co najmniej trzech z następujących objawów (niektóre z nich muszą występować przez większość dni w okresie ostatnich sześciu miesięcy).
– niepokój – poczucie podenerwowania;
– łatwa męczliwość;
– trudności z koncentracją;
– drażliwość;
– napięcie mięśni;
– trudności ze snem.
BLF 35.

Wypisy z literatury psychologicznej

Uogólnione zaburzenie lękowe jest często powiązane z objawami fizycznymi, takie jak napięciowe bóle głowy, zespół jelita drażliwego, nadciśnienie, bezsenność, a nawet osteoporoza. Jednakże obecność któregokolwiek lub wszystkich tych problemów fizycznych nie musi oznaczać rozpoznania uogólnionego zaburzenia lękowego, które opiera się głównie na występowaniu ciągłego zamartwiania się. Masz większe szanse na diagnozę uogólnionego zaburzenia lękowego, jeśli twoje zamartwianie się i powiązane z nim objawy wywołują u ciebie znaczące dolegliwości psychiczne i/lub utrudniają ci funkcjonowanie w pracy, w relacjach społecznych lub w innych ważnych sferach. BLF 35.

Uogólnione zaburzenie lękowe często współwystępuje z depresją – stan ten niekiedy jest określany jako „mieszane zaburzenie lękowo-depresyjne”. W takich wypadkach staranny wywiad zwykle pozwoli ustalić, które zaburzenie – lęk uogólniony czy depresja – było pierwsze. BLF 35.

Uogólnione zaburzenie lękowe może zaostrzyć każda stresująca sytuacja, która wywołuje te obawy, np. wyższe wymagania dotyczące wykonania jakiegoś zadania, nasilony konflikt małżeński, choroba somatyczna lub jakakolwiek sytuacja, która zwiększa spostrzegane niebezpieczeństwo czy zagrożenie. BLF 36.

Przyczyny uogólnionego zaburzenia lękowego nie są znane. Przypuszczalnie u jego podłoża leży kombinacja dziedziczności, czynników neurobiologicznych i predysponujących doświadczeń z okresu dzieciństwa, takich jak nadmierne oczekiwania rodziców, porzucenie lub odrzucenie przez rodziców bądź też modelowane przez nich martwienia się. Skumulowany stres w okresie adolescencji lub dorosłości wyzwala początek tego zaburzenia w warunkach tych predysponujących przyczyn. BLF 36.

Rozmaite techniki przeciwdziałania mogą być przydatne w przypadku zamartwień, które nie poddają się łatwo terapii poznawczej lub interwencjom opartym na rozwiązywaniu problemów. Do typowych przeciwdziałających zajęć należą: rozmowa z bliską osobą, prowadzenie dziennika, słuchanie muzyki, prace ogrodnicze, ćwiczenia fizyczne, rozwiązywanie łamigłówek, zajęcia artystyczne i rękodzielnicze lub gotowanie. Zwróć uwagę, że zajęciom tym towarzyszy postawa proaktywnego przeciwdziałania zamartwianiu się, a nie uciekania od niego poprzez odwracanie uwagi. BLF 37.

Zaburzenie lękowe uogólnione – osoby dotknięte tym zaburzeniem nieustannie się zamartwiają. Niepokoją się wieloma rzeczami, także zwykłymi, codziennymi decyzjami, i bardzo trudno jest im przestać się martwić. Myślom pełnym obaw towarzyszą objawy takie jak łatwe męczenie się, napięcie, drażliwość czy nudności. Mogą też występować inne symptomy. GUM 202.

Nerwica (neurosis) – nieprecyzyjny termin określający stosunkowo łagodne zaburzenie psychiczne z uciążliwymi objawami i bez utraty wglądu albo testowania rzeczywistości, a także bez wyraźnej etiologii organicznej. Do nerwicy zalicza się: nerwica lękowa (zob. uogólnione zaburzenie lękowe), nerwica depersonalizacyjna (zob. zaburzenie depersonalizacyjne), nerwica depresyjna (zob. dystymia), nerwica histeryczna, konwersja i typy dysocjacyjne (zob. zaburzenie konwersyjne, zaburzenia dysocjacyjne, histrioniczne zaburzenie osobowości), nerwica natręctw (zob. zaburzenie obsesyjno kompulsywne) i nerwica fobiczna (zob. fobia). Termin autorstwa szkockiego lekarza Williama Cullena (1710-90), użyty przez niego w traktacie medycznym First Lines of the Pratice of Physic (1777). CS 434.

Określenie „lęk” czasami opisuje chwilowe uczucie zdenerwowania czy niepokoju, które pojawia się w obliczu i w trakcie najróżniejszych wyzwań życiowych – rozmowy o pracę, badania lekarskiego. Używamy go także w kontekście bardziej uporczywych stanów, w tym fobii (lęk przed określoną rzeczą bądź sytuacją: lęk wysokości, lęk przed określonymi zwierzętami bądź owadami, lęk przed podróżami samolotem), lęku społecznego (lęk przed ośmieszeniem, krytyką i/lub odrzuceniem w kontaktach społeczno-towarzyskich), zaburzenia lękowego napadowego (intensywnego uczucia lęku, w którym często wydaje nam się, że zaraz umrzemy albo zwariujemy), zaburzenia stresowego pourazowego (powracających wspomnień okropnych traumatycznych przeżyć wywołujących głębokie cierpienie psychiczne), lęku przed chorobami (kiedy nieustannie obawiamy się choroby lub dolegliwości fizycznych, mimo że badania lekarskie niczego nie wykrywają) oraz zaburzenia lękowego uogólnionego (które charakteryzują częste chwile niepokoju i fizyczne objawy lęku). UPN 224.

Stany lękowe to fobie, fobia społeczna, zaburzenie paniczne, zaburzenie stresowe pourazowe, obawy o zdrowie fizyczne oraz zaburzenia lękowe uogólnione. Objawy stanów lękowych obejmują szerokie spektrum reakcji fizjologicznych, nastroje od zdenerwowania po napad paniki, tendencję do unikania określonych sytuacji i uczuć, obawy przed niebezpieczeństwem oraz myśli mówiące o tym, że nie poradzimy sobie z zagrożeniem. Zachowania typowe dla lęku to unikanie oraz wszystko to, co robimy, aby zapewnić sobie poczucie bezpieczeństwa. Przynoszą natychmiastową ulgę, a w dłuższej perspektywie nasilają lęk. Myśli lękowe wyolbrzymiają zagrożenia i nie doceniają naszych umiejętności radzenia sobie z nimi. Myśli towarzyszące lękowi często zaczynają się od frazy: „A co będzie, jeśli…”, po czym następuje wizja nieuchronnej katastrofy, z którą sobie nie poradzimy. UPN 255.