Spis treści

Hipomania – gdy podwyższony nastrój staje się problemem

Hipomania to fascynujące zjawisko psychologiczne, często niezrozumiane przez osoby, które nigdy jej nie doświadczyły. Jest to stan podwyższonego nastroju, zwiększonej energii i wzmożonej aktywności, który może wydawać się pozytywny na pierwszy rzut oka, ale niesie ze sobą szereg wyzwań dla osoby jej doświadczającej. W poniższym artykule przyjrzymy się bliżej temu zjawisku, jego objawom i metodom leczenia.

Czym jest hipomania?

Hipomania (hypomania) to stan podwyższonego nastroju i energii, który stanowi łagodniejszą formę manii. Pojawia się najczęściej w przebiegu zaburzenia afektywnego dwubiegunowego (ChAD) oraz cyklotymii. Definicja hipomanii mówi, że jest to stan nadmiernie dobrego samopoczucia, który często jest nieadekwatny do sytuacji. Osoba doświadczająca hipomanii czuje się niezwykle szczęśliwa, pełna energii i entuzjazmu, emanuje wesołym usposobieniem bez wyraźnej zewnętrznej przyczyny.

Pomimo łagodniejszego przebiegu niż mania, hipomania wciąż może prowadzić do pogorszenia funkcjonowania społecznego i zawodowego. Stan ten musi utrzymywać się przez co najmniej kilka dni, aby można było mówić o epizodzie hipomaniakalnym.

Hipomania często wiąże się z następującymi cechami charakterystycznymi:

Wyraźna zmiana aktywności i energii widoczna dla otoczenia
Utrudnione codzienne funkcjonowanie w wielu obszarach życia
Nieadekwatnie dobry nastrój, który nie ma wyraźnej przyczyny zewnętrznej
Okres utrzymywania się objawów przez co najmniej kilka dni
Cykliczne występowanie na przemian z epizodami depresyjnymi

Jak odróżnić hipomanię od zwykłego dobrego nastroju?

Kluczową różnicą między hipomanią a zwykłym dobrym nastrojem jest intensywność oraz wpływ na codzienne funkcjonowanie. Normalny dobry nastrój nie zakłóca życia codziennego, podczas gdy hipomania często prowadzi do chaotycznych działań i decyzji. Osoba w stanie hipomanii doświadcza wyraźnej zmiany zachowania, która jest zauważalna dla otoczenia. Mówi szybciej i więcej niż zwykle, przeskakuje z tematu na temat, ma problemy z koncentracją i może wykazywać zwiększoną drażliwość.

Co charakterystyczne, w hipomanii następuje wyraźne zmniejszenie potrzeby snu – osoba może spać zaledwie kilka godzin na dobę, nie odczuwając przy tym zmęczenia. Zwiększona energia prowadzi do podejmowania wielu nowych aktywności, które jednak często nie są doprowadzane do końca.

Jakie są typowe objawy hipomanii?

Do najczęstszych objawów hipomanii należą: euforyczny nastrój lub zwiększona drażliwość, wzmożona energia i aktywność, zmniejszona potrzeba snu, zawyżona samoocena i poczucie wyjątkowości, gonitwa myśli i mowy, łatwe rozpraszanie się, zwiększona towarzyskość oraz skłonność do podejmowania ryzykownych zachowań. Osoby w stanie hipomanii często angażują się w niebezpieczne działania, takie jak nieprzemyślane wydatki, przypadkowe kontakty seksualne czy nadużywanie substancji psychoaktywnych.

Objawy hipomanii można podzielić na kilka głównych kategorii:

Zmiany w nastroju i energii:

Nieuzasadniona euforia lub wzmożona drażliwość
Nadmierna energia pomimo ograniczonego snu
Wzmożona aktywność fizyczna i podniecenie
Poczucie wyjątkowości i nieograniczonych możliwości
Nadmierny optymizm niewspółmierny do sytuacji

Zmiany w myśleniu i komunikacji:

Przyspieszony tok myślenia (gonitwa myśli)
Szybka, głośna i trudna do przerwania mowa
Ciągłe przeskakiwanie z tematu na temat
Tendencja do wywierania silnego wrażenia na innych
Wzmożona kreatywność, ale z trudnościami w realizacji pomysłów

Zmiany w zachowaniu:

Podejmowanie ryzykownych decyzji finansowych
Zwiększona aktywność seksualna i obniżona samokontrola
Nadmierne zaangażowanie w przyjemne aktywności
Ignorowanie potencjalnych negatywnych konsekwencji
Zmniejszona potrzeba snu bez uczucia zmęczenia

Skąd bierze się hipomania?

Przyczyny hipomanii nie są w pełni poznane, jednak badania wskazują na kilka potencjalnych czynników. Predyspozycje genetyczne odgrywają istotną rolę, gdyż hipomania często występuje rodzinnie. Naukowcy wiążą to zaburzenie z dysfunkcją układu limbicznego odpowiedzialnego za regulację emocji, zwłaszcza uczuć przyjemności, strachu i radości.

Inne możliwe przyczyny to zaburzenia biochemiczne w mózgu, nadczynność tarczycy i nadnerczy, przewlekły stres oraz traumatyczne wydarzenia życiowe. Hipomania najczęściej pojawia się jako element zaburzenia afektywnego dwubiegunowego lub cyklotymii, gdzie epizody podwyższonego nastroju przeplatają się z okresami depresji.

Jak odróżnić hipomanię od zwykłego dobrego nastroju

Jak diagnozuje się i leczy hipomanię?

Diagnoza hipomanii opiera się głównie na obserwacji zachowania pacjenta oraz wywiadzie klinicznym. Według kryteriów diagnostycznych, epizod hipomaniakalny musi trwać co najmniej kilka dni i charakteryzować się wyraźną zmianą nastroju oraz funkcjonowania, zauważalną dla otoczenia.

Cecha	Normalny dobry nastrój	Hipomania	Mania
Czas trwania	Zmienny	Co najmniej kilka dni	Co najmniej tydzień
Wpływ na funkcjonowanie	Nie zaburza	Umiarkowane zaburzenie	Znaczące zaburzenie
Potrzeba snu	Niezaburzona	Zmniejszona	Drastycznie zmniejszona
Myślenie	Logiczne	Przyspieszone	Chaotyczne, urojeniowe
Konieczność hospitalizacji	Nie	Rzadko	Często

Leczenie hipomanii powinno być kompleksowe i dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjenta. Najczęściej stosuje się farmakoterapię (leki normotymiczne i przeciwpsychotyczne), psychoterapię (zwłaszcza poznawczo-behawioralną), oraz psychoedukację. Istotna jest również regulacja trybu życia, w tym regularne godziny snu, unikanie używek i regularna aktywność fizyczna. Ważne jest, aby leczenie rozpocząć jak najwcześniej, ponieważ nieleczony stan może prowadzić do poważniejszych konsekwencji.

Jak hipomania wpływa na codzienne życie?

Hipomania ma znaczący wpływ na codzienne funkcjonowanie. Z jednej strony, zwiększona energia i kreatywność mogą tymczasowo podnieść produktywność w pracy czy szkole. Osoby w stanie hipomanii często czują się wyjątkowo pewne siebie, co może pomagać w sytuacjach społecznych.

Jednak długoterminowe konsekwencje są przeważnie negatywne. Impulsywne decyzje finansowe mogą prowadzić do poważnych problemów ekonomicznych, a ryzykowne zachowania seksualne mogą skutkować konfliktami w związkach lub niechcianymi konsekwencjami zdrowotnymi.

Zwiększona drażliwość często prowadzi do konfliktów z bliskimi czy współpracownikami, a chaotyczne działanie utrudnia realizację długoterminowych celów. Co więcej, w chorobie afektywnej dwubiegunowej po epizodzie hipomanii często następuje epizod depresji, co dodatkowo destabilizuje życie osoby dotkniętej tym zaburzeniem.

Jak rozpoznać hipomanię u siebie lub bliskich?

Rozpoznanie hipomanii może być wyzwaniem, ponieważ osoby jej doświadczające często nie postrzegają swojego stanu jako problematyczny. Kluczowe jest zwrócenie uwagi na wyraźne zmiany w zachowaniu, które utrzymują się przez dłuższy czas.

Sygnałami ostrzegawczymi mogą być:

nagła zmiana nastroju na wyjątkowo dobry bez wyraźnego powodu
znacznie zmniejszona potrzeba snu bez uczucia zmęczenia
niezwykła gadatliwość i przeskakiwanie z tematu na temat
podejmowanie ryzykownych decyzji finansowych czy seksualnych oraz
rozpoczynanie wielu projektów bez ich kończenia

Jeśli zauważasz takie objawy u siebie lub bliskiej osoby, warto skonsultować się ze specjalistą zdrowia psychicznego.

Podsumowanie

Hipomania to stan podwyższonego nastroju i energii, który może wydawać się pozytywny, ale często prowadzi do negatywnych konsekwencji. Występuje najczęściej w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej i cyklotymii. Charakteryzuje się euforycznym nastrojem, zwiększoną energią, zmniejszoną potrzebą snu i tendencją do podejmowania ryzykownych zachowań.

Rozpoznanie i odpowiednie leczenie hipomanii jest kluczowe dla zapewnienia stabilnego funkcjonowania osobom doświadczającym tego stanu. Jeśli podejrzewasz u siebie lub u kogoś bliskiego hipomanię, warto skonsultować się z psychiatrą lub psychologiem, którzy pomogą w diagnozie i zaproponują odpowiednie leczenie.

FAQ: najczęstsze pytania o hipomanię

Hipomania to zjawisko, które często budzi wiele pytań i wątpliwości. Poniżej znajdziesz odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące tego stanu.

Czym różni się hipomania od manii?

Hipomania i mania są oba stany podwyższonego nastroju, ale różnią się intensywnością i wpływem na codzienne funkcjonowanie. Mania jest bardziej nasilona, może prowadzić do znaczących zaburzeń w życiu codziennym i często wymaga hospitalizacji. Hipomania jest łagodniejsza, ale nadal może powodować umiarkowane zaburzenia w funkcjonowaniu.

Jak długo trwa epizod hipomaniakalny?

Epizod hipomaniakalny musi trwać co najmniej kilka dni, aby można było go rozpoznać. Czas trwania może się różnić w zależności od indywidualnych przypadków i może być krótszy niż epizody maniakalne.

Czy hipomania jest chorobą psychiczną?

Hipomania sama w sobie nie jest chorobą, ale jest objawem choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD) lub cyklotymii. Te choroby są uznawane za zaburzenia psychiczne i wymagają leczenia.

Jak leczy się hipomanię?

Leczenie hipomanii obejmuje farmakoterapię (leki normotymiczne i przeciwpsychotyczne), psychoterapię (zwłaszcza poznawczo-behawioralną) oraz psychoedukację. Ważne jest również utrzymanie zdrowego stylu życia, w tym regularne godziny snu, unikanie używek i regularna aktywność fizyczna.

Czy hipomania może być niebezpieczna?

Tak, hipomania może być niebezpieczna, ponieważ prowadzi do podejmowania ryzykownych decyzji, takich jak nieprzemyślane wydatki, przypadkowe kontakty seksualne czy nadużywanie substancji psychoaktywnych. Może również destabilizować relacje społeczne i zawodowe.

Jak rozpoznać hipomanię u siebie lub bliskiej osoby?

Rozpoznanie hipomanii polega na zauważeniu wyraźnych zmian w zachowaniu, takich jak nagły podwyższony nastrój, zmniejszona potrzeba snu, zwiększona gadatliwość i tendencja do podejmowania ryzykownych decyzji. Jeśli zauważysz takie objawy, skonsultuj się z lekarzem psychiatrą lub psychologiem.

Czy hipomania może być wyleczona?

Hipomania jako objaw choroby afektywnej dwubiegunowej lub cyklotymii nie jest w pełni „wyleczalna”, ale można ją skutecznie kontrolować za pomocą leczenia i terapii. Ważne jest regularne monitorowanie stanu zdrowia i dostosowanie leczenia do indywidualnych potrzeb.

Wypisy z literatury psychologicznej

Epizod hipomanii (hypomanic episode) – epizod afektywny o objawach przypominających epizod maniakalny, ale niewystarczająco ciężki, aby spowodować znaczące pogorszenie się funkcjonowania społecznego czy zawodowego doznającej go osoby albo spowodować jej hospitalizację, chociaż charakteryzuje się nierealistycznym optymizmem, nadaktywnością, osłabieniem potrzeby snu, a często też lekkomyślnością w wydawaniu pieniędzy. Inaczej hipomania (gr. hypo pod + mania szaleństwo). CS 197.

Hipomania (zarówno euforyczna, jak i dysforyczna) występuje w zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym II, a jej objawy są znacznie mniej intensywne niż w pełnoobjawowej manii. Pojawiają się: wzrost poziomu energii, zmniejszona potrzeba snu (przy braku zmęczenia w ciągu dnia), zaburzenie zdolności do racjonalnej oceny sytuacji, choć nie tak drastycznie jak podczas epizodu manii. Osoby w stanie hipomanii euforycznej mają podwyższoną samoocenę, są bardzo produktywne i towarzyskie. Hipomania dysforyczna charakteryzuje się nadmiernym pobudzeniem, pesymistycznym postrzeganiem rzeczywistości i niepokojem psychoruchowym. FKO 36.

Taki stan może trwać przez kilka dni do kilku miesięcy i choć wszystkie osoby w otoczeniu chorego dostrzegają, że nie wszystko jest w porządku, osoba doświadczająca hipomanii ma trudności z zauważeniem problemu. Podczas epizodu choroby często prowadzi ona bardziej intensywne życie towarzyskie, nadużywa substancji psychoaktywnych i wydaje dużo pieniędzy. Przyjaciołom i rodzinie nie jest łatwo interweniować, ponieważ osoby hipomaniakalne wciąż dobrze funkcjonują. Nierzadko są one uznawane za „niepokorne” lub „nieodpowiedzialne” i pozostawiane bez wsparcia. FKO 36-37.

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe (II) to najczęściej występująca postać choroby, na którą cierpi około 4-5 procent populacji. Pacjenci z tą diagnozą doświadczają bardzo licznych ciężkich epizodów depresyjnych. W ciągu całego życia są w stanie depresji aż trzy razy dłużej niż osoby cierpiące na zaburzenie afektywne dwubiegunowe I. drugą główną cechą tego typu ChAD jest niewystępowanie pełnoobjawowych epizodów manii; pacjenci z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym II doświadczają natomiast epizodów hipomanii. FKO 32.

Hipomania to wyodrębniony okres, w którym przez większość doby w ciągu co najmniej czterech kolejnych dni utrzymuje się nieadekwatnie podwyższony lub drażliwy nastrój oraz nadmierny wzrost aktywności lub energii. Rozpoznanie hipomanii obejmuje ponadto co najmniej trzy z następujących objawów:
– zawyżona samoocena lub megalomania,
– zmniejszona potrzeba snu,
– większa niż zwykle rozmowność lub przymus mówienia,
– gonitwa myśli lub subiektywne poczucie natłoku myśli,
– rozkojarzenie,
– nasilenie działań nastawionych na cel (w sferze społecznej, w pracy lub w szkole albo w sferze seksualnej) bądź pobudzenie ruchowe, – nadmierna skłonność do podejmowania działań grożących przykrymi konsekwencjami (na przykład szał zakupów, nieprzemyślane inwestycje, nierozwaga w życiu seksualnym). RPB 182-183.

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe typu II definiuje się jako okresy dużej depresji i hipomanii. Hipomania jest łagodniejszym stanem manii (przedrostek hipo- w złożeniach oznacza „poniżej” lub „pod”). Epizody hipomaniakalne wywołują większość omówionych tu objawów, pacjenci jednak są przeważnie w pełni świadomi zachodzących zmian i nie podejmują działań pod wpływem nagłych pragnień czy myśli. Tym, co najwyraźniej odróżnia hipomanię od manii, jest stopień zaburzenia. BZA 37.

Podczas epizodu hipomaniakalnego pacjent może doświadczać objawów manii i odczuwać pragnienie ucieczki, wydawania pieniędzy czy romansu, ale nie traci kontroli nad sobą i nie podejmuje tych działań. BZA 38.

Hipomania to czas, kiedy wiara w siebie rośnie. Dostrzegamy okazje i szanse, lecz jesteśmy ślepi na zagrożenia. BZA 105.

Wielu znajomych lekarzy od lat zwracało mi uwagę na to, że występuje u mnie hipomania. To cudowny stan uniesienia, w którym człowiek czuje się nieustannie napompowany słońcem. Bywałem w takim stanie przez wiele dni, a nawet tygodni z rzędu. Jest to rodzaj dolegliwości, z której nikt się nie chce wyleczyć. Ci, którzy doświadczają tego fantastycznego stanu, cały czas czują się wspaniale, choć prawdopodobnie innym wydają się okropni. Pomysł, że taka żywiołowość może mieć związek z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym, był dla mnie teoretycznie do zaakceptowania. Wiedziałem, że zaburzenie to częściej przejawia się napadami manii lub hipomanii niż epizodami depresji. FMP 191.

To raczej w mojej psychice powstała – stale się później poszerzająca – rozpadlina, w mojej wrażliwości otwarły się niewyraźnie zarysowane drzwi, które na pierwszym roku studiów nabrały wyraźnych kształtów. Moje zachowanie sugerowało, że zmiany w moim myśleniu i postępowaniu są prawdziwe, być może trwałe. Po drugiej stronie tej rozpadliny, za drzwiami, znajdowała się hipomaniakalna część mnie, która nie poddaje się do dzisiaj. FMP 47.

Rozpoznał u mnie hipomanię, to jest mój przymus mówienia, i na podstawie zaobserwowanego pobudzenia kinetycznego zaczął podejrzewać coś, o czym sam nigdy wcześniej nie pomyślałem. Stwierdził, że mogę cierpieć na zaburzenie afektywne dwubiegunowe. Podczas tego sympozjum po raz pierwszy zacząłem się poważnie zastanawiać nad tym, czy naprawdę mogę mieć zaburzenia nastroju. FMP 189.

Depresja stanowi skomplikowaną mieszankę zaburzeń nastroju, która łącznie dotyka 10-15% całej populacji w którymś momencie życia, co sprawia, że jest to jedna z najczęściej spotykanych dolegliwości psychicznych. Reakcja depresyjna z powodu śmierci małżonka, dziecka lub przyjaciela czy zwolnienia z pracy jest, rzecz jasna, normalna. Niemniej depresja może się pojawić także w sytuacji braku jednoznacznych bodźców środowiskowych, w wielu przypadkach ma zaś charakter rodzinny, czyli prawdopodobnie także (przynajmniej częściowo) genetyczny. Główną cechą odróżniającą zaburzenie afektywne dwubiegunowe, zwane dawniej zaburzeniem maniakalno-depresyjnym, od dużego zaburzenie depresyjnego, określanego też jako „duża depresja” lub „depresja kliniczna”, jest naprzemienne występowanie okresów hipomanii bądź manii z obniżonym nastrojem lub przygnębieniem. FMP 196.

Wyróżnia się też inne typy depresji, takie jak: zaburzenie afektywne sezonowe (występujące zazwyczaj u osób z dysfunkcją rytmu mózgowego, uaktywniające się podczas mało słonecznych jesienno-zimowych miesięcy), depresja poporodowa, dystymia (łagodna długotrwała forma depresji) oraz depresja melancholijna, inaczej anhedonia, charakteryzująca się niemożnością doświadczania przyjemności. Duża depresja może przyjmować ciężkie formy, w tym postać katatonii, w której osoba niemal w ogóle się nie porusza, oraz depresji z cechami psychotycznymi, w której u pacjenta występują nie tylko objawy depresyjne, ale także halucynacje i urojenia. FMP 196-197.

Poza tym któż przy zdrowych zmysłach chciałby się leczyć z hipomanii? Ta jest źródłem świetnego samopoczucia, nawet mimo że jest się jednocześnie – jak to określił mól elokwentny przyjaciel neurolog – niczym „pierdnięcie na patelni”: wybuchowym i nieprzewidywalnym. FMP 197.

Zaburzeniu afektywnemu dwubiegunowemu przypisuje się obecnie charakter spektrum, co oznacza między innymi, że nie do końca rozumiemy, na czym ono polega. Dwa główne jego rodzaje to zaburzenie dwubiegunowe typu I, w którym występują przedłużone okresy manii, oraz zaburzenie dwubiegunowe typu II, które charakteryzują się hipomanią, czyli mniej intensywną wersją manii. Istnieją też lżejsze formy III, IV, V i VI. Zaburzenie afektywne dwubiegunowe typu I jest poważniejsze i bardziej destrukcyjne, ponieważ stany manii, cechujące się wysokim pobudzeniem, agresją i wzburzeniem, mogą obejmować urojenia i halucynacje psychotyczne, paranoję oraz zachowania wysoce szkodliwe dla związków, pracy i konta bankowego. FMP 197-198.

Psychiatrzy i genetycy, którzy przyjechali wtedy do Norwegii, przekonali mnie, że cierpię na pewien typ zaburzenia afektywnego dwubiegunowego charakteryzujący się raczej hipomanią niż depresją, a dzięki wszystkim genetycznym badaniom, jakie wykonałem przed sympozjum, upewniłem się niezbicie, że z moimi hormonami empatii i układami monoaminowymi jest coś nie tak. FMP 207.

Najbardziej oczywistym przykładem psychopatologii, którą definiuje stosowanie zaprzeczenia, jest mania. Osoby w stanie manii mogą w zadziwiającym stopniu zaprzeczać ograniczeniom fizycznym, finansowym, potrzebie snu, osobistym słabościom, a nawet własnej śmiertelności. Depresja nie pozwala zignorować bolesnych faktów z życia, mania zaś odbiera im psychiczne znaczenie. Psychoanalitycy określają osoby, które stosują głównie mechanizm zaprzeczania, mianem hipomaniakalnych (przedrostek „hipo-„, oznaczający „pod”, „poniżej normy”, odróżnia je od osób przeżywających pełne epizody maniakalne). MDP 137.

Jak rozpoznać hipomanię u siebie lub bliskich

Odnosi się do nich również określenie „cyklotymiczne” (przełączające się między emocjami) ze względu na właściwe im przechodzenie od nastroju depresyjnego do nastroju maniakalnego. Przy czym skłonność ta nie jest tak silna, by zdiagnozować chorobę afektywną dwubiegunową. Uznajemy tę oscylację za powtarzające się cykle stosowania zaprzeczenia i następującego po nim nieuniknionego załamania, kiedy osoba wyczerpana jest stanem manii. MDP 137-138.

Jak większość prymitywnych mechanizmów obronnych zaprzeczanie występujące u dorosłych w pierwotnej postaci zwykle stanowi problem, choć trzeba też przyznać, że osoby z lekką hipomania potrafią być urocze. Wielu komików i artystów estradowych to jednostki bystre, bardzo żywe, o ciętym dowcipie, tryskające humorem, który jest zaraźliwy. Są to cechy właściwe osobom, które skutecznie maskują bolesne uczucia i odsuwają je od siebie na długi czas. Bliscy i przyjaciele widzą jednak również depresyjną stronę ich natury oraz wiedzą, jaka cenę przychodzi im płacić za urok i dowcip towarzyszące epizodom manii. MDP 138.

Przypisy

*W artykule po symbolu literowym książki podano numer strony, z której pochodzi cytat.

Słownik: wykaz pojęć

Bibliografia: wykaz skrótów

Hipomania (hypomania)