Hipomania (hypomania)

Hipomania – definicje

Epizod hipomanii (hypomanic episode) – epizod afektywny o objawach przypominających epizod maniakalny, ale niewystarczająco ciężki, aby spowodować znaczące pogorszenie się funkcjonowania społecznego czy zawodowego doznającej go osoby albo spowodować jej hospitalizację, chociaż charakteryzuje się nierealistycznym optymizmem, nadaktywnością, osłabieniem potrzeby snu, a często też lekkomyślnością w wydawaniu pieniędzy. Inaczej hipomania (gr. hypo pod + mania szaleństwo). CS 197. 

Wypisy z literatury psychologicznej

Hipomania (zarówno euforyczna, jak i dysforyczna) występuje w zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym II, a jej objawy są znacznie mniej intensywne niż w pełnoobjawowej manii. Pojawiają się: wzrost poziomu energii, zmniejszona potrzeba snu (przy braku zmęczenia w ciągu dnia), zaburzenie zdolności do racjonalnej oceny sytuacji, choć nie tak drastycznie jak podczas epizodu manii. Osoby w stanie hipomanii euforycznej mają podwyższoną samoocenę, są bardzo produktywne i towarzyskie. Hipomania dysforyczna charakteryzuje się nadmiernym pobudzeniem, pesymistycznym postrzeganiem rzeczywistości i niepokojem psychoruchowym. Taki stan może trwać przez kilka dni do kilku miesięcy i choć wszystkie osoby w otoczeniu chorego dostrzegają, że nie wszystko jest w porządku, osoba doświadczająca hipomanii ma trudności z zauważeniem problemu. Podczas epizodu choroby często prowadzi ona bardziej intensywne życie towarzyskie, nadużywa substancji psychoaktywnych i wydaje dużo pieniędzy. Przyjaciołom i rodzinie nie jest łatwo interweniować, ponieważ osoby hipomaniakalne wciąż dobrze funkcjonują. Nierzadko są one uznawane za „niepokorne” lub „nieodpowiedzialne” i pozostawiane bez wsparcia. FKO 36-37.

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe (II) to najczęściej występująca postać choroby, na którą cierpi około 4-5 procent populacji. Pacjenci z tą diagnozą doświadczają bardzo licznych ciężkich epizodów depresyjnych. W ciągu całego życia są w stanie depresji aż trzy razy dłużej niż osoby cierpiące na zaburzenie afektywne dwubiegunowe I. drugą główną cechą tego typu ChAD jest niewystępowanie pełnoobjawowych epizodów manii; pacjenci z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym II doświadczają natomiast epizodów hipomanii. FKO 32.

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe typu II definiuje się jako okresy dużej depresji i hipomanii. Hipomania jest łagodniejszym stanem manii (przedrostek hipo- w złożeniach oznacza „poniżej” lub „pod”). Epizody hipomaniakalne wywołują większość omówionych tu objawów, pacjenci jednak są przeważnie w pełni świadomi zachodzących zmian i nie podejmują działań pod wpływem nagłych pragnień czy myśli. Tym, co najwyraźniej odróżnia hipomanię od manii, jest stopień zaburzenia. BZA 37.

Podczas epizodu hipomaniakalnego pacjent może doświadczać objawów manii i odczuwać pragnienie ucieczki, wydawania pieniędzy czy romansu, ale nie traci kontroli nad sobą i nie podejmuje tych działań. BZA 38.

Hipomania to czas, kiedy wiara w siebie rośnie. Dostrzegamy okazje i szanse, lecz jesteśmy ślepi na zagrożenia. BZA 105.

Wielu znajomych lekarzy od lat zwracało mi uwagę na to, że występuje u mnie hipomania. To cudowny stan uniesienia, w którym człowiek czuje się nieustannie napompowany słońcem. Bywałem w takim stanie przez wiele dni, a nawet tygodni z rzędu. Jest to rodzaj dolegliwości, z której nikt się nie chce wyleczyć. Ci, którzy doświadczają tego fantastycznego stanu, cały czas czują się wspaniale, choć prawdopodobnie innym wydają się okropni. Pomysł, że taka żywiołowość może mieć związek z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym, był dla mnie teoretycznie do zaakceptowania. Wiedziałem, że zaburzenie to częściej przejawia się napadami manii lub hipomanii niż epizodami depresji. FMP 191.

To raczej w mojej psychice powstała – stale się później poszerzająca – rozpadlina, w mojej wrażliwości otwarły się niewyraźnie zarysowane drzwi, które na pierwszym roku studiów nabrały wyraźnych kształtów. Moje zachowanie sugerowało, że zmiany w moim myśleniu i postępowaniu są prawdziwe, być może trwałe. Po drugiej stronie tej rozpadliny, za drzwiami, znajdowała się hipomaniakalna część mnie, która nie poddaje się do dzisiaj. FMP 47.

Rozpoznał u mnie hipomanię, to jest mój przymus mówienia, i na podstawie zaobserwowanego pobudzenia kinetycznego zaczął podejrzewać coś, o czym sam nigdy wcześniej nie pomyślałem. Stwierdził, że mogę cierpieć na zaburzenie afektywne dwubiegunowe. Podczas tego sympozjum po raz pierwszy zacząłem się poważnie zastanawiać nad tym, czy naprawdę mogę mieć zaburzenia nastroju. FMP 189.

Depresja stanowi skomplikowaną mieszankę zaburzeń nastroju, która łącznie dotyka 10-15% całej populacji w którymś momencie życia, co sprawia, że jest to jedna z najczęściej spotykanych dolegliwości psychicznych. Reakcja depresyjna z powodu śmierci małżonka, dziecka lub przyjaciela czy zwolnienia z pracy jest, rzecz jasna, normalna. Niemniej depresja może się pojawić także w sytuacji braku jednoznacznych bodźców środowiskowych, w wielu przypadkach ma zaś charakter rodzinny, czyli prawdopodobnie także (przynajmniej częściowo) genetyczny. Główną cechą odróżniającą zaburzenie afektywne dwubiegunowe, zwane dawniej zaburzeniem maniakalno-depresyjnym, od dużego zaburzenie depresyjnego, określanego też jako „duża depresja” lub „depresja kliniczna”, jest naprzemienne występowanie okresów hipomanii bądź manii z obniżonym nastrojem lub przygnębieniem. Wyróżnia się też inne typy depresji, takie jak: zaburzenie afektywne sezonowe (występujące zazwyczaj u osób z dysfunkcją rytmu mózgowego, uaktywniające się podczas mało słonecznych jesienno-zimowych miesięcy), depresja poporodowa, dystymia (łagodna długotrwała forma depresji) oraz depresja melancholijna, inaczej anhedonia, charakteryzująca się niemożnością doświadczania przyjemności. Duża depresja może przyjmować ciężkie formy, w tym postać katatonii, w której osoba niemal w ogóle się nie porusza, oraz depresji z cechami psychotycznymi, w której u pacjenta występują nie tylko objawy depresyjne, ale także halucynacje i urojenia. FMP 196-197.

Poza tym któż przy zdrowych zmysłach chciałby się leczyć z hipomanii? Ta jest źródłem świetnego samopoczucia, nawet mimo że jest się jednocześnie – jak to określił mól elokwentny przyjaciel neurolog – niczym „pierdnięcie na patelni”: wybuchowym i nieprzewidywalnym. FMP 197.

Zaburzeniu afektywnemu dwubiegunowemu przypisuje się obecnie charakter spektrum, co oznacza między innymi, że nie do końca rozumiemy, na czym ono polega. Dwa główne jego rodzaje to zaburzenie dwubiegunowe typu I, w którym występują przedłużone okresy manii, oraz zaburzenie dwubiegunowe typu II, które charakteryzują się hipomanią, czyli mniej intensywną wersją manii. Istnieją też lżejsze formy III, IV, V i VI. Zaburzenie afektywne dwubiegunowe typu I jest poważniejsze i bardziej destrukcyjne, ponieważ stany manii, cechujące się wysokim pobudzeniem, agresją i wzburzeniem, mogą obejmować urojenia i halucynacje psychotyczne, paranoję oraz zachowania wysoce szkodliwe dla związków, pracy i konta bankowego. FMP 197-198.

Psychiatrzy i genetycy, którzy przyjechali wtedy do Norwegii, przekonali mnie, że cierpię na pewien typ zaburzenia afektywnego dwubiegunowego charakteryzujący się raczej hipomanią niż depresją, a dzięki wszystkim genetycznym badaniom, jakie wykonałem przed sympozjum, upewniłem się niezbicie, że z moimi hormonami empatii i układami monoaminowymi jest coś nie tak. FMO 207.

Najbardziej oczywistym przykładem psychopatologii, którą definiuje stosowanie zaprzeczenia, jest mania. Osoby w stanie manii mogą w zadziwiającym stopniu zaprzeczać ograniczeniom fizycznym, finansowym, potrzebie snu, osobistym słabościom, a nawet własnej śmiertelności. Depresja nie pozwala zignorować bolesnych faktów z życia, mania zaś odbiera im psychiczne znaczenie. Psychoanalitycy określają osoby, które stosują głównie mechanizm zaprzeczania, mianem hipomaniakalnych (przedrostek „hipo-„, oznaczający „pod”, „poniżej normy”, odróżnia je od osób przeżywających pełne epizody maniakalne). Odnosi się do nich również określenie „cyklotymiczne” (przełączające się między emocjami) ze względu na właściwe im przechodzenie od nastroju depresyjnego do nastroju maniakalnego. Przy czym skłonność ta nie jest tak silna, by zdiagnozować chorobę afektywną dwubiegunową. Uznajemy tę oscylację za powtarzające się cykle stosowania zaprzeczenia i następującego po nim nieuniknionego załamania, kiedy osoba wyczerpana jest stanem manii. MDP 137-138.

Jak większość prymitywnych mechanizmów obronnych zaprzeczanie występujące u dorosłych w pierwotnej postaci zwykle stanowi problem, choć trzeba też przyznać, że osoby z lekką hipomania potrafią być urocze. Wielu komików i artystów estradowych to jednostki bystre, bardzo żywe, o ciętym dowcipie, tryskające humorem, który jest zaraźliwy. Są to cechy właściwe osobom, które skutecznie maskują bolesne uczucia i odsuwają je od siebie na długi czas. Bliscy i przyjaciele widzą jednak również depresyjną stronę ich natury oraz wiedzą, jaka cenę przychodzi im płacić za urok i dowcip towarzyszące epizodom manii. MDP 138.