Ciało migdałowate (amygdala)
Ciało migdałowate – definicje
Ciało migdałowate (amygdala) – mająca kształt migdału struktura mózgowa w układzie limbicznym u podstawy i po wewnętrznej stronie każdego płata skroniowego, sąsiadujący z korą węchową; kontroluje doświadczanie i ekspresje emocji, odpowiedzialny za motywację, agresję, jedzenie, a przez połączenie z hipokampem za pamięć długoterminową. Elektryczna stymulacja tego obszaru wyzwala silny lęk. Usunięcie ciała migdałowatego stosuje się jako leczenie zaburzenia eksplozywnego przerywanego lub innych form zaburzenia kontroli impulsu. CS 101.
Ciało migdałowate – struktura układu limbicznego aktywna podczas zapamiętywania i przeżywania emocji, a szczególnie strachu i złości. PKK I 132.
Jądro migdałowate (amygdala). Struktura w centralnej części mózgu związana z agresywnymi zachowaniami. ACI 419.
Układ limbiczny – środkowa warstwa mózgu regulująca emocje i pamięć. W skład układu limbicznego wchodzą hipokamp, ciało migdałowate, podwzgórze i inne struktury. PKK I 131.
Wypisy z literatury psychologicznej
Do niedawna metody terapeutyczne rzadko odwoływały się do procesu powstawania lęku w ciele migdałowatym. Jest to mała część mózgu, która składa się jednak z tysięcy układów komórkowych pełniących różne funkcje. Mają one wpływ na odczuwanie miłości, tworzenie więzi, zachowania seksualne, okazywanie agresji, doświadczanie złości i strachu. Rolą ciała migdałowatego jest przypisywanie emocjonalnego znaczenia sytuacjom lub obiektom oraz formowanie wspomnień emocjonalnych. Uczucia oraz ich wspomnienia mogą być pozytywne i negatywne. PKZ 18.
W mózgu zachodzą dwa osobne procesy, w wyniku których powstaje lęk. Pierwszy z nich rozpoczyna się w korze mózgu, i jest związany z naszymi doznaniami zmysłowymi oraz myśleniem na temat określonych sytuacji. Drugi przebiega bezpośrednio przez ciała migdałowate, dwie małe struktury w kształcie migdałów, znajdujące się po obu stronach mózgu. Ciało migdałowate (zwyczajowo mówi się o nim w liczbie pojedynczej) uruchamia pierwotną reakcję „walcz lub uciekaj”, którą odziedziczyliśmy jako ludzie w praktycznie niezmienionej formie po najstarszych kręgowcach żyjących na Ziemi. PKZ 16-17.
Większość ludzi, myśląc o swym mózgu, wyobraża sobie tę jego część, którą nazywamy korą mózgową. To tam zachodzą procesy związane ze świadomym myśleniem, posługiwaniem się językiem i logiką. Mózg składa się jednak z wielu części, a każda z nich funkcjonuje inaczej. Jedna z nich zwana jest ciałem migdałowatym. Pełni ono wiele funkcji, a do jego głównych zadań zależy zarządzanie reakcjami „walcz albo uciekaj” w sytuacjach zagrożenia. CPN 82.
Ciało migdałowate odpowiada za reakcje „walcz lub uciekaj”, ponieważ jest zdolne do podejmowania o wiele szybszych działań niż kora mózgowa. Ciało migdałowate, mając bezpośrednie połączenia z uszami i oczami, odbiera informacje ze świata zewnętrznego, zanim dotrą one do jakiejkolwiek innej części mózgu. Ten szybki przepływa danych z zewnątrz umożliwia ciału migdałowatemu udzielenie błyskawicznej odpowiedzi na pytanie: „Czy to bezpieczne?”. Ciało migdałowate nie używa języka. Gromadzi i zapamiętuje informacje, operując skojarzeniami. CPN 82.
Dlaczego więc kora mózgowa nie nakaże ciału migdałowatemu, by przestało wysyłać fałszywe sygnały o niebezpieczeństwie? Dlatego że połączenia nerwowe pomiędzy tymi dwiema częściami mózgu umożliwiają jedynie jednostronny przepływ informacji. Ciało migdałowate może przesyłać sygnały do kory mózgowej, ale komunikacja w drugą stronę jest niemożliwa. To korzystna zależność, ponieważ ciało migdałowate odpowiada za szybkie reakcje w sytuacjach zagrożenia. Kiedy na czerwonym świetle nadjeżdża autobus i zmierza w twoim kierunku, akurat wtedy gdy próbujesz przejść przez jezdnię, ciało migdałowate obejmuje dowodzenia i każe ci uskoczyć z drogi bez świadomego zastanawiania się nad sytuacją czy poszukiwania rozwiązania problemu. Wszelkie myśli, jakie miałeś w głowie, zanim autobus ruszył w twoją stronę, uleciały momentalnie, ponieważ kora mózgowa została skutecznie uciszona. W konfrontacji z piratem drogowym myślenie na nic ci się nie przyda – potrzebujesz szybkiego działania! Nie ma czasu na świadomy namysł kory mózgowej. W porównaniu z ciałem migdałowatym kora jest niczym rada starszych, której członkowie, zasiadłszy w koło, przywołują wspomnienia i dyskutują, używając o wiele większej ilości słów, niż to konieczne, do opisania swoich dawnych podróży autobusem. Kora mózgowa jest zbyt powolna, byśmy mieli z niej pożytek w nagłych wypadkach. CPN 83.
Lęk powstaje w dwóch odrębnych obszarach ludzkiego mózgu: korze i ciele migdałowatym. Nasza wiedza na ten temat jest rezultatem wielu lat badań z zakresu neuronauki, czyli dziedziny zajmującej się strukturą i funkcjonowaniem układu nerwowego, w tym mózgu. PKZ 13.
Jądro przedsionkowe ciała migdałowatego może wywołać reakcję obronną, zanim kora mózgowa otrzyma informację o zagrożeniu. PKZ 38.
Błyskawiczne działanie będące wynikiem procesu zachodzącego w ciele migdałowatym jest zwykle nazywane reakcją walcz lub uciekaj. PKZ 41.
Kiedy takie osoby rozumieją, iż źródłem napadu paniki jest aktywność ciała migdałowatego, które rozpoczyna reakcję na niebezpieczeństwo, rzadziej doświadczają objawów fizycznych. PKZ 42.
Kiedy doświadczasz reakcji walcz, uciekaj lub nie ruszaj się, ciało migdałowate staje się kierowcą, a ty – pasażerem. PKZ 42.
Badania wykazują, że treści zapamiętane w ciele migdałowatym są przechowywane dłużej niż te, które trafiają do kory mózgu. Innymi słowy, kora mózgu znacznie częściej zapomina informacje lub ma problem z ich odtworzeniem. Istnienie dwóch różnych systemów pamięci wyjaśnia, dlaczego możesz doświadczyć lęku w danej sytuacji, mimo że nie pamiętasz (lub nie rozumiesz), co konkretnie go wywołuje. To, że ciało migdałowate zachowało emocjonalne wspomnienie jakiegoś zdarzenia nie oznacza, iż kora mózgu pamięta tę samą sytuację. PKZ 50.
Lęk może powstawać w wyniku dwóch procesów. Pierwszy z nich odbywa się w skoncentrowanej na szczegółach korze mózgu, która następnie przesyła informacje do ciała migdałowatego wywołującego reakcję lękową. Drugi proces polega na bezpośrednim przesłaniu informacji ze wzgórza do ciała migdałowatego. Oba procesy mogą spowodować, że ciało migdałowate zareaguje lękiem, ale każdy z nich przebiega według określonego schematu, którego pewne aspekty można modyfikować. Jeśli zrozumiesz zasady działania tych mechanizmów, będziesz mógł przeprogramować swój mózg tak, aby rzadziej odczuwać lęk. PKZ 53.
Kiedy się rodzimy, nasze ciało migdałowate zawiera zaprogramowane reakcje, które może zastosować w praktyce. Nie oznacza to jednak, że pozostaje niezmienne; wciąż się uczy i zmienia pod wpływem naszych codziennych doświadczeń. PKZ 56.
Chociaż funkcja obronna ciała migdałowatego jest dobra i ważna, może ono także reagować nadmiernie, powodując reakcje lękowe w sytuacjach, które nie stwarzają żadnego zagrożenia. PKZ 56.
W wielu sytuacjach ciało migdałowate popełnia błąd, gdy zakłada, że potrzebujesz ochrony przed niebezpieczeństwem. (…) Reakcja obronna ciała migdałowatego często jest nieadekwatna do sytuacji, więc nie powinieneś pozwalać korze mózgowej na jej wzmacnianie. PKZ 58.
Gdy jądro środkowe ciała migdałowatego zainicjuje atak paniki, przejmuje nad nami kontrolę, a wpływ kory mózgu na nasze działania jest znikomy. Niektóre osoby podczas paniki reagują bardzo agresywnie, inne – wycofują się z danej sytuacji, jeszcze inne – nieruchomieją. Jeśli masz atak paniki, a ludzie dookoła próbują przekonać cię logicznymi argumentami, że nie powinieneś panikować, w rzeczywistości mówią do kory mózgu, która pozostaje wyłączona. PKZ 64.
Ludzki mózg jest zaprojektowany tak, by pozwalać ciału migdałowatemu na natychmiastowe działanie w razie zagrożenia. Ta część mózgu, zdolna do zarządzania reakcjami ciała w niebezpiecznych sytuacjach, uratowała życie wielu ludziom (a także licznym zwierzętom). PKZ 64.
Do tej pory dowiedziałeś się wiele o tym, jak powstaje lęk w ciele migdałowatym. Rozumiesz, że jedną z funkcji tej struktury jest obrona organizmu przed zagrożeniem. Wiesz także, że ciało migdałowate potrafi identyfikować pewne obiekty lub sytuacje jako niebezpieczne, zwykle na podstawie doświadczenia. Nauczyłeś się, że tworzy ono wspomnienia, których możesz być nieświadomy, ale doświadczasz ich jako emocji. Wreszcie – dowiedziałeś się, że ciało migdałowate działa w systemie natychmiastowego reagowania i może przejąć kontrole nad twoim mózgiem i ciałem, gdy poczuje, że znalazłeś się w niebezpieczeństwie. PKZ 65.
Najważniejszą częścią języka ciała migdałowatego jest kojarzenie. PKZ 66.
Lęk powstający w ciele migdałowatym opiera się na skojarzeniach, nie na logice, dlatego bodźce, które go wyzwalają, także nie muszą być sensowne. Oto przykład ilustrujący, w jaki sposób skojarzenia, a nie związki przyczynowo-skutkowe, decydują o powstaniu lęku w ciele migdałowatym: Josefina trzymała w ręku pluszowego misia – prezent dla swojego wnuka, który biegł radośnie w jej stronę. Nagle chłopiec przewrócił się na podjeździe i rozciął sobie wargę. Teraz doświadcza lęku wywołanego przez ciało migdałowate za każdym razem, gdy widzi pluszowego misia. Ponieważ niegroźna zabawka została skojarzona z bólem rany powstałej w wyniku upadku, pluszowy miś stał się wyzwalaczem emocji, co doprowadziło do przewlekłego strachu przed tego typu zabawkami. PKZ 68.
Osoby, których ciało migdałowate nie funkcjonuje prawidłowo, na przykład wskutek udaru, choroby lub urazu, nie doświadczają strachu w taki sam sposób jak inni. Przyjrzyjmy się przykładowi kobiety, której ciało migdałowate zostało zniszczone wskutek rzadkiego zaburzenia – choroby Urbacha-Wiethego. Jej historia może nam dać pewne pojęcie o tym, jak wygląda życie bez leku wywoływanego reakcją ciała migdałowatego. Osoba ta może przebywać w otoczeniu pająków lub węży bądź oglądać najbardziej przerażające sceny z horrorów, nie doświadczając strachu. Jeszcze bardziej niezwykłe jest to, że pewnego dnia kobiecie grożono bronią, a innym razem prawie zginęła z rak napastnika – i w żadnej z tych sytuacji nie odczuwała leku. Co więcej, była ofiarą licznych przestępstw, być może dlatego, iż nie posiada działającego ciała migdałowatego, które ostrzegałoby ją prze niebezpieczeństwem. Jej doświadczenia dowodzą. Że właśnie ta część mózgu jest źródłem objawów lękowych. PKZ 86.
Ciało migdałowate na pierwszym miejscu stawia bezpieczeństwo i zazwyczaj działa przezornie, reagując szybko i zdecydowanie – nawet jeżeli nie ma całkowitej pewności co do stopnia potencjalnego zagrożenia. PKZ 105.
W sytuacji takiego nagłego ataku paniki mamy do dyspozycji trzy strategie opierające się na ciele migdałowatym, które mogą nas uspokoić: głębokie oddychanie, rozluźnienie mięśni i ćwiczenia fizyczne. Żadna z nich nie jest w stanie natychmiastowo zniwelować pobudzenia organizmu, ale redukują one dyskomfort i skracają czas trwania napadu. PKZ 118.
Odzyskanie kontroli nad ciałem migdałowatym jest niezbędne, gdyż jego reakcje są zależne od doświadczeń. Jeśli będziesz unikać stresujących zdarzeń, ciało migdałowate „nauczy się” reakcji ucieczki zamiast wychodzenia z zagrożenia obronną ręka. PKZ 120.
Chociaż nie wymażesz z pamięci wspomnienia emocjonalnego powstałego w ciele migdałowatym, możesz dążyć do stworzenia nowych połączeń nerwowych, które będą rywalizować z tymi wywołującymi strach i lęk. Aby zmienić działanie ciała migdałowatego, musisz dokonać jego ekspozycji na sytuacje zaprzeczające zasadności kojarzenia wyzwalacza lęku z negatywnym wydarzeniem. Jeśli dostarczysz ciału migdałowatemu informacji niezgodnych z wcześniejszym doświadczeniem, powstaną nowe połączenia związane z nowymi danymi, a mózg nauczy się reagować inaczej. Ekspozycja ciała migdałowatego na nowe informacje pozwala zmienić jego budowę i zyskać kontrolę nad lękiem. Przypomina to budowanie objazdu umożliwiającego ominięcie strefy dużego ruchu. Tworząc nowe połączenie nerwowe i ćwicząc używanie go, ustanawiasz alternatywną trasę, dzięki której unikniesz kłopotów. Reagowanie strachem i lękiem przestanie być twoja jedyną opcją działania. Nauczysz się korzystać z innych, spokojniejszych sposobów odpowiadania na sytuacje, pozwalających ominąć lęk. PKZ 163-164.
Aby nie zapominać, dlaczego doświadczenie lęku jest konieczne, zapamiętaj sformułowanie „tworzenie przez pobudzenie”. Mówi ono o tym, czego potrzebuje ciało migdałowate, aby nauczyć się nowych reakcji. Pobudzenie neuronów to podstawa skuteczności terapii opartej na ekspozycji. Jeśli chcesz stworzyć nowe połączenia nerwowe, musisz sprowokować do aktywności te, które przechowują wspomnienie o obiekcie lub sytuacji powodujących lęk. PKZ 169.
Ćwiczenia fizyczne oddziałują na ciało migdałowate zaskakująco silnie, a ich efektywność jest wyższa od skuteczności wielu leków przeciwlękowych. PKZ 185.
W odróżnieniu do wysoce rozwiniętej kory przedczołowej układ limbiczny jest prastarym zbiorem struktur zlokalizowanych o wiele głębiej w mózgu (nawet pierwsze ssaki sto milionów lat temu posiadały układ limbiczny). Układ limbiczny to część mózgu związana z emocjami odpowiedzialna za takie zjawiska, jak ekscytacja, strach, lęk, wspomnienia i pragnienia. Zasadniczo układ limbiczny składa się z czterech obszarów: podwzgórza, ciała migdałowatego, hipokampu i zakrętu obręczy. Podwzgórze kontroluje stres. Ciało migdałowate odgrywa kluczową rolę w redukowaniu lęku, strachu oraz innych negatywnych emocji. Hipokamp jest odpowiedzialny za tworzenie długoterminowych wspomnień, a ponieważ jego neurony są bardzo wrażliwe na stres, często pełni funkcję ostrzegawczą przed depresją. Wreszcie zakręt obręczy kontroluje koncentrację oraz uwagę, co ma ogromne znaczenie w przypadku depresji, ponieważ to, na czym się skupiamy, poprzez automatyczny nawyk czy też świadomy wybór, ma duży wpływ na nasz nastrój. KRW 30-31.
Lęk i niepokój są powodowane przez możliwości, a nie przez rzeczy pewne. Prawda jest taka, że większość ludzi jest mniej szczęśliwa, kiedy ma większy wybór, ponieważ oznacza to więcej powodów do zmartwień. Jeśli wszystko ciągle pozostaje nierozstrzygnięte, ciało migdałowate w naszym mózgu staje się bardziej reaktywne. Jeżeli więc masz tendencję do zamartwiania się, za każdym razem, kiedy to możliwe, zmniejsz liczbę opcji i podejmuj szybkie decyzje. Jak tylko podejmiesz decyzję, nawet mało istotną, wszystko zacznie się wydawać łatwiejsze. KRW 45-46.
Wiele osób jest zdezorientowanych, kiedy czuje przypływ panicznego lęku, zanim na jawnym poziomie zrozumie utajone bodźce, które wywołały te uczucia. Utajone wspomnienia emocjonalne są ze swej istoty stosunkowo natychmiastowe. Z ewolucyjnego punktu widzenia system pamięci utajonej jest bardziej pradawny niż system pamięci jawnej, ponieważ wykrywanie zagrożenia jest bezpośrednio powiązane z przeżyciem. Ponieważ ciało migdałowate jest detektorem ważności, kiedy pojawia się zagrożenie, nic nie jest ważniejsze niż ono. Szybkość reagowania może oznaczać życie albo śmierć. AUM 58.
Istnieją zatem dwie drogi aktywacji ciała migdałowatego: szybka i wolna. W odpowiedzi na bezpośrednie zagrożenie szybki obwód wysyła informacje czuciowe do wzgórza (głównej stacji przekaźnikowej mózgu), następnie bezpośrednio do ciała migdałowatego. W konsekwencji osoba może wyczuć zagrożenie, nie mając jawnej wiedzy ani myśli na jego temat. Szybka droga do ciała migdałowatego może uruchomić reakcję „walki lub ucieczki” i wywołać flashbacki w zaburzeniu stresowym pourazowym za pośrednictwem tej „wstępujące” drogi. (…) Wolna droga aktywuje sieć wykonawczą przed okolicami podkorowymi sieci istotności. Informacje czuciowe docierające do wzgórza są przekazywane do kory i hipokampu i ostatecznie do ciała migdałowatego. AUM 58-59.
Owa krótka chwila obserwacji pozwoliła zebrać w całość wszystkie elementy, które ułożyły się w wiarygodne wyjaśnienie etiologii psychopatii. Od tamtego poranka te trzy elementy i łączące je zależności są reprezentowane w mojej wyobraźni przez ten trójnożny taboret. Tak powstała podstawa mojej nowej teorii psychopatii. Według mnie owe trzy „nogi” to: (1) bardzo słabe funkcjonowanie oczodołowej części kory przedczołowej oraz przedniej części płata skroniowego, w tym także ciała migdałowatego; (2) obciążone wysokim ryzykiem warianty genów, z których najbardziej znanym jest gen wojownika; (3) doświadczenie wykorzystania emocjonalnego, fizycznego lub seksualnego we wczesnym dzieciństwie. FMP 119-120.
Przez id Freud rozumiał część umysłu zawierającą prymitywne popędy, impulsy, przedracjonalne dążenia, połączenie pragnień i lęku, fantazje. Id poszukuje natychmiastowej gratyfikacji i jest całkowicie „samolubne” – kieruje się wyłącznie zasadą przyjemności. W sensie poznawczym jest przedwerbalne, wyraża się w obrazach i symbolach, jest także przedlogiczne – nie ma pojęcia o czasie, śmiertelności, ograniczeniach, niemożności współistnienia przeciwieństw. Ten prymitywny rodzaj poznania, wyrażający się w języku snów, żartów, halucynacji Freud określił jako pierwotny proces myślowy. Współcześni neuronaukowcy zapewne zlokalizowaliby id w ciele migdałowatym – pierwotnej części mózgu, która jest zaangażowana w prymitywne procesu funkcjonowania emocjonalnego. MDP 52.
Dodaj komentarz